Η άνιση ανάπτυξη οδηγεί την ευρωζώνη σε αργό θάνατο

Η ευρωζώνη παραμένει εύθραυστη και δεν έχει τα περιθώρια να απαντήσει σε μελλοντικά σοκ, υποστηρίζει ο Sony Kapoor. Στα όρια της έχει φτάσει η νομισματική πολιτική. Η άνοδος του ακροδεξιού λαϊκισμού τροχοπέδη για μεταρρυθμίσεις. Η τελευταία ελπίδα της Μέρκελ.

Οι μεγαλύτερες απειλές για το μέλλον της ευρωζώνης προέρχονται από τα βαθιά πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, υποστηρίζει ο Sony Kapoor.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η οικονομική κρίση φαίνεται πως έχει παρέλθει. Η ευρωζώνη έχει αναπτυχθεί, αν και με αναιμικούς ρυθμούς, για τρία συναπτά έτη. Μετά από οκτώ χρόνια, το ΑΕΠ της ευρωζώνης ξεπέρασε τα προ κρίσης επίπεδα και έχουν εφαρμοστεί ορισμένες χρήσιμες μεταρρυθμίσεις, όπως η συγκρότηση του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού (SSM).

Ωστόσο, κάτω από την φαινομενική ηρεμία κρύβονται προβλήματα που έχουν οικονομικό, χρηματοπιστωτικό και πολιτικό χαρακτήρα.

«Όταν είχα δώσει μια διάλεξη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2011, χρησιμοποίησα δύο διαφάνειες στο PowerPoint. Η μία είχε ένα μεγάλο κύκλο που αντιπροσώπευε τον πολιτικό χώρο που ήταν διαθέσιμος εκείνη τη στιγμή και ένα μικρότερο κύκλο, που όπως είπα καθρέφτιζε το μέγεθος των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών προβλημάτων. Προειδοποίησα ότι αν δεν άλλαζε η προσέγγιση της ευρωζώνης στην διαχείριση της κρίσης που συνδύαζε λιτότητα, ασύμμετρη μεταχείριση των πιστωτών και των δανειοληπτών και αδιαφορία για τις απώλειες στον χρηματοπιστωτικό τομέα, ο πολιτικός χώρος θα συρρικνωνόταν» γράφει σε άρθρο του ο κ. Kapoor.

«Μια μέρα, θυμάμαι να το λέω αυτό με απειλητικό ύφος, οι δύο χώροι θα διασταυρώνονταν, που είναι αυτό που έδειχνε η δεύτερη διαφάνεια. Σε εκείνο το σημείο η ευρωζώνη μπορεί να μην έχει τον πολιτικό χώρο που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει το μέγεθος των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών προβλημάτων και θα βρισκόταν σε μια κατάσταση Catch-22. Είναι 2016 και η ευρωζώνη μπορεί να βρίσκεται σε αυτήν την παγίδα» προειδοποιεί.

Όπως τονίζει, με την άνοδο των ευρω-σκεπτικιστικών και ξενοφοβικών κομμάτων στην Γερμανία, τη Γαλλία και την Ολλανδία, ακόμα και ο πυρήνας της ευρωζώνης μπορεί να μην έχει τον πολιτικό χώρο για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων. Το δημοψήφισμα στη Βρετανία έχει δημιουργήσει κλίμα για την διεξαγωγή ανάλογων δημοψηφισμάτων και σε άλλες χώρες, συρρικνώνοντας ακόμα περισσότερο τον πολιτικό χώρο που έχουν οι κεντρώες κυβερνήσεις.

Eν τω μεταξύ, η συνολική ανάπτυξη της οικονομίας της ευρωζώνης κρύβει μια τεράστια απόκλιση ανάμεσα σε χώρες όπως η Γερμανία από την μία και άλλες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία από την άλλη. Οι οικονομίες τους παραμένουν πολύ μικρότερες από όσο ήταν πριν από την κρίση του 2008, ενώ το χάσμα με την Γερμανία μεγαλώνει.

Έχοντας πιστέψει την ιδέα της σύγκλισης, οι πολίτες των χωρών αυτών βρίσκονται τώρα παγιδευμένοι σε μιαένωση δύο ταχυτήτων, με ελάχιστες ελπίδες για σύγκλιση στον ορίζοντα. Η εύρεση πολιτικών λύσεων που θα ικανοποιούν τις οικονομικές ανάγκες όλων των χωρών σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης δυσπιστίας μπορεί είναι σχεδόν αδύνατη, υποστηρίζει ο κ. Kapoor.

Προειδοποιεί μάλιστα ότι όσο θα συνεχίζεται η αναιμική ανάπτυξη και η απόκλιση μεταξύ των χωρών, τόσο περισσότερο θα συρρικνώνεται ο πολιτικός χώρος. Η αναιμική αυτή ανάπτυξη, σημειώνει ο ίδιος, επιβαρύνει και τον χρηματοπιστωτικό τομέα σε χώρες όπως η Ιταλία, όπου το τραπεζικό σύστημα αποτελεί πλέον μια από τις πιο σοβαρές απειλές στην χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ευρωζώνης.

«Αν δεν υπάρξουν περαιτέρω οικονομικά, πολιτικά ή χρηματοπιστωτικά σοκ, η ευρωζώνη θα μπορέσει να συνεχίσει την ανέμπνευστη πορεία της, αλλά τα σοκ είναι τόσο βέβαια όσο ο θάνατος και οι φόροι» γράφει ο κ. Kapoor.  

Tα επίπεδα ρεκόρ ιδιωτικού και δημόσιου χρέους εντός της ευρωζώνης περιορίζουν τη ζήτηση, μειώνοντας τις επενδύσεις και περιορίζοντας τα περιθώρια για περαιτέρω δημοσιονομική χαλάρωση. Η νομισματική χαλάρωση έχει φτάσει ήδη στα όρια της, ενώ η συρρίκνωση του πολιτικού χώρου θα πλήξει ακόμα περισσότερο την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και την ικανότητα της ευρωζώνης να απαντήσει σε μελλοντικά σοκ.

Αν η Άγκελα Μέρκελ, η μόνη πολιτικός στην Ευρώπη με κάποιο ειδικό βάρος, δεν προωθήσει ένα σχέδιο γιαχαλάρωση της λιτότητας έναντι της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων, η ευρωζώνη θα γίνει πιο εύθραυστη, με περιορισμένη ικανότητα να απαντήσει ακόμα και σε μικρά σοκ, καταλήγει ο κ. Kapoor.

*Ο Sony Kapoor είναι οικονομολόγος και διευθυντής του think tank Re-Define