Η τεχνική ανάλυση

Ο σχεδιασμός γραφημάτων αποτελεί μια μέθοδο αξιολόγησης της αγοράς, που μερικές φορές αποκαλείται και τεχνική ανάλυση, και ο οποίος καταγράφει τις τάσεις.

Γραφικές παραστάσεις

- γραφήματα που αποτυπώνουν την τάση

- σχεδιαγράμματα

- αποτελούν οι γραφικές παραστάσεις μια έγκυρη προσέγγιση;

Ο σχεδιασμός γραφημάτων αποτελεί μια μέθοδο αξιολόγησης της αγοράς, που μερικές φορές αποκαλείται και τεχνική ανάλυση, και ο οποίος καταγράφει τις τάσεις. Η χρήση των γραφημάτων γίνεται με την ελπίδα ότι θα οι όποιες τάσεις θα εντοπιστούν έγκαιρα, επιτρέποντας την πώληση μιας μετοχής πριν η τιμή της πέσει ή την αγορά της προτού η τιμή της ανέβει. Επίσης, οι γραφικές παραστάσεις αποτυπώνουν και τις περιόδους εκείνες κατά τη διάρκεια των οποίων παρατηρείται στάση αναμονής στις μετοχές ορισμένων εταιριών.

Οι χρηματιστηριακοί τεχνικοί σύμβουλοι ή κατά κόσμον «τεχνικοί αναλυτές» υποστηρίζουν σε μεγάλο βαθμό ότι οι επενδυτές επιδίδονται σε μαζικές κινήσεις, σε τέτοιο σημείο που να επηρεάζουν σημαντικά την τιμή μιας μετοχής, αλλά και άλλων αξιών. Επιπλέον, εκτιμούν πως καθώς οι επενδυτές – όπως και η πλειονότητα των ανθρώπων – δεν αλλάζουν εύκολα, ή έστω γρήγορα, τις συνήθειές τους, θα συμπεριφέρονται με παρόμοιο τρόπο σε παρόμοιες περιστάσεις. Η παραδοχή ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται είναι σημαντική για τους τεχνικούς αναλυτές.

Στη συγκεκριμένη θεωρία, μεγάλη βαρύτητα έχει και ο παράγοντας ψυχολογία. Οι γραφικές παραστάσεις παρουσιάζουν το momentum που δημιουργείται «πίσω» από τις τιμές των μετοχών. Καθώς οι αποδόσεις που έχουν καταγράψει στο παρελθόν ορισμένες μετοχές ενδέχεται να επηρεάσουν τους αγοραστές οι οποίοι συνήθως αγοράζουν τίτλους που έχουν επιδείξει «θετικά» στοιχεία, μπορεί να είναι λογικό να υποθέσει κάποιος ότι η τιμή μιας μετοχής θα συνεχίσει να ενισχύεται, μια και έχει κινηθεί ανοδικά στο παρελθόν. Σε γενικές γραμμές άλλωστε, μια «καλή» διαδρομή συνεπάγεται πως η θετική απόδοση, έστω και προσωρινά, θα συνεχιστεί. Εξάλλου, όταν οι αγοραστές υπερβαίνουν τους πωλητές οι τιμές των μετοχών ενισχύονται.

Η θεμελιώδης ανάλυση των επιχειρηματικών προοπτικών μιας εταιρίας δεν εμπίπτει στα άμεσα ενδιαφέροντα του τεχνικού αναλυτή. Ο τελευταίος βρίσκει μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις εισροές και τις εκροές των επενδυτικών κεφαλαίων, παρά στις διαγραμματικές απεικονίσεις που αυτές δημιουργούν. Η είσοδος ή η έξοδος των επενδυτών από τη μετοχή μιας επιχείρησης μπορεί να επηρεαστεί από το τι συμβαίνει στην εταιρία, αυτό όμως δεν απασχολεί τον τεχνικό αναλυτή.

Οι τεχνικοί αναλυτές χρησιμοποιούν γραφήματα ή διαγράμματα ως πηγή στοιχείων. Η συγκεκριμένη ενότητα εξετάζει τις γραφικές παραστάσεις που σχετίζονται με την αποτύπωση της τιμής μιας μετοχής. Ανάλογες τεχνικές χρησιμοποιούνται άλλωστε στην ανάλυση της κίνησης, μεταξύ άλλων, των εμπορευμάτων, των ομολόγων, αλλά και των ισοτιμιών.

Η θεωρία της τεχνικής ανάλυσης προϋποθέτει πως  υπάρχει μεγάλος αριθμός αξιόλογων αναλυτών που ασχολούνται με τα θεμελιώδη μεγέθη, η δουλειά των οποίων «καθοδηγεί» την αποτίμηση μιας μετοχής, ενώ η επιρροή τους προκύπτει από το διάγραμμα που αντικατοπτρίζει την τιμή και τον όγκο συναλλαγών μιας μετοχής. Οι τεχνικοί αναλυτές δεν εργάζονται ενάντια σε εκείνους που αναλύουν τα θεμελιώδη μεγέθη. Απλά προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης ανάλυσης σε σχέση με τη συμπεριφορά που παρουσιάζει η τιμή μιας μετοχής. Επίσης και ως επί τω πλείστον δεν προχωρούν σε προσεκτικό έλεγχο των θεμελιωδών στοιχείων.

Ανάλυση τάσεων (trend lines)

Οι τιμές των μετοχών δεν κινούνται εντελώς τυχαία, παρά το γεγονός ότι έτσι μπορεί να φανεί σε κάποιον ανειδίκευτο. Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες οι οποίοι δύνανται να μετακινήσουν τις τιμές των μετοχών ανοδικά, πτωτικά ή «πλαγίως». Ωστόσο, με τη χρήση σχεδιαγραμμάτων ο εντοπισμός των τάσεων γίνεται εφικτός.

Είναι πάντως χρήσιμο να γνωρίζει κάποιος την ευρύτερη κατεύθυνση που ακολουθεί μια μετοχή ή κάποιος δείκτης. Επίσης, είναι χρήσιμο να ξέρει κάποιος πότε υπάρχει μεταστροφή στην τάση. Στη γλώσσα των τεχνικών αναλυτών αυτό που χρειάζεται να ξέρει κανείς είναι το πότε επίκειται «ξέσπασμα» ("breakout").

Η παρατήρηση πάντως και η συχνότητα των διαφορετικών ξεσπασμάτων εξαρτάται από την χρονική περίοδο της διαδρομής που έχει ακολουθήσει η αγορά, αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι διάφορες ανωμαλίες. Ίσως να είναι λάθος να υποστηρίξει κάποιος ότι η αλλαγή στην τάση της αγοράς πραγματοποιείται μόνο επειδή απομακρύνεται από κάποια συγκεκριμένη τιμή.

Οι γραμμές μπορούν να σχεδιαστούν οριζόντια, ώστε να καταγραφούν τα σημεία «στήριξης» της μετοχής. Την ίδια στιγμή και προκειμένου για τυχόν προς τα επάνω κίνηση, συναντούμε και τα λεγόμενα επίπεδα «αντίστασης». Τα σημεία στήριξης και αντίστασης μπορούν να παρουσιαστούν είτε αυτόνομα, είτε συνδυαστικά. Οι γραμμές πάντως δεν είναι απαραίτητο να κινούνται σε ευθείες γραμμές. Χρήσιμες τάσεις γίνονται εμφανείς και μεταξύ των καμπύλων.

Οι μεταβλητοί μέσοι όροι αντιπροσωπεύουν πολύ συχνά χρήσιμες πληροφορίες. Ορισμένοι τεχνικοί αναλυτές κοιτάζουν εναγωνίως τις σχετικές κινήσεις στους διαφορετικούς μεταβλητούς μέσους όρους, όπως για παράδειγμα τον κινητό μέσο όρο της τιμής των μετοχών σε διάστημα 20 ή 200 ημερών. Ένα σημαντικό στοιχείο όταν εξετάζει κάποιος τους μεταβλητούς μέσους όρους είναι η λεγόμενη «χρυσή τομή». Αυτό παρατηρείται όταν η  γραμμή του βραχυπρόθεσμου κινητού μέσου περνά μέσα από αυτήν του μακροπρόθεσμου που με τη σειρά της είναι και αυτή ανοδική. Όπως υποδηλώνει και ο όρος «χρυσή τομή» πρόκειται για το σημείο εκείνο που αποτελεί αγοραστική ευκαιρία. Όταν η γραμμή του βραχυπρόθεσμου κινητού μέσου κινείται κάτω από αυτή του μακροπρόθεσμου, εκτιμάται πως κυρίαρχη γίνεται η τάση για πώληση. Αυτό αποκαλείται "νεκρό σημείο".

Υποδείγματα (patterns)

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά σχεδιαγράμματα που παρατηρούν οι τεχνικοί αναλυτές, τα οποία – αν και μερικά φαίνονται να είναι ίδια – έχουν διαφορετικά ονόματα. Ένας ιδιαίτερα γνωστός τύπος στο κοινό είναι εκείνος που παρουσιάζει τις μεταστροφές στην τάση σε ισχυρή ανοδική, αλλά και πτωτική τροχιά. Το «διπλό υψηλό» (double top)  και  το "σήμα αναστροφής της ανοδικής τάσης- κεφάλι και ώμοι" (head and shoulders) δημιουργούν φοβίες ότι η πτώση της τιμής της μετοχής πλησιάζει. Το στοιχείο "double top" δείχνει πως ένας τυπικός επενδυτής ενδέχεται να συμπεριφερθεί καθώς η ισχυρά ανοδική κίνηση της τιμής μιας μετοχής πλησιάζει προς το τέλος της.

Η πρώτη «κατάκτηση» υψηλού σημείου αποτελεί ένα σημείο για τους επενδυτές εκείνους που δεν θέλουν να πουλήσουν μια μετοχή σε χαμηλότερη τιμή από το σημείο που έχει καθορίσει. Εάν αναρριχηθεί σε υψηλό σημείο για δεύτερη φορά τότε η δραστηριότητα πώλησης επιταχύνεται, υπονομεύοντας την τιμή. Το «διπλό χαμηλό» («double bottom» και αυτά που σχετίζονται μαζί του, αποτελούν το αντίθετο των σχεδιαγραμμάτων που παρουσιάζουν τα «ανώτατα σημεία».

Υπάρχουν αρκετά τεκμηριωμένα σχέδια, μερικά εκ των οποίων έχουν αξιοπερίεργα – και περιγραφικά ονόματα – όπως Πρωσικό κράνος, ένας σχεδιασμός που δείχνει τα υψηλά, αλλά και τα πολύ χαμηλά. Οι τεχνικοί αναλυτές σχεδιάζουν επίσης γραμμές στήριξης και αντίστασης σε τέτοιες γωνίες οι οποίες μερικές φορές δημιουργούν παραλληλόγραμμα και τρίγωνα σχήματα.

Το παραλληλόγραμμο δημιουργείται όταν η γραμμή στήριξης και η γραμμή αντίστασης κινούνται παράλληλα και οριζόντια. Το τριγωνικό σχήμα δημιουργείται όταν το εύρος διαπραγμάτευσης της τιμής μιας μετοχής είναι περιορισμένο. Ένα παραλληλόγραμμο σχέδιο παρουσιάζει μια περίοδο αναμονής της τιμής μιας μετοχής. Ανάλογα συμπεράσματα μπορούν να προκύψουν παρατηρώντας και τα τρίγωνα σχεδιαγράμματα, τα τελευταία, όμως, δείχνουν μια περισσότερο συγκεκριμένη τάση – πάνω ή κάτω – που είναι έτοιμη να προκύψει.

Είναι η τεχνική ανάλυση μια έγκυρη προσέγγιση;

Αρκετοί αξιοσέβαστοι επενδυτές πραγματοποιούν μεγάλο βαθμό των τοποθετήσεών τους βασισμένοι σε διαγράμματα. Εξάλλου, είναι αρκετά εύκολο να δεις τις τάσεις από τα διάφορα διαγράμματα των τιμών των μετοχών. Γι’ αυτό άλλωστε αποτελούν ένα σημαντικό όπλο για τους επενδυτές.

Ωστόσο, η αξιοπιστία των διαγραμμάτων ως μέσο για τοποθέτηση έχει πολλές φορές αποτελέσει θέμα συζητήσεων. Ο Paul Marsh, καθηγητής χρηματοοικονομικών του London Business School, έχει πραγματοποιήσει μεγάλο και σοβαρό αριθμό ερευνών για τις αποδόσεις και τις επιδόσεις της αγοράς των μετοχών. Σε συνεργασία με την τράπεζα ΑBN Amro, έχει εκδώσει τις έρευνες του οι οποίες στηρίζονται στις αποδόσεις που έχουν παρουσιάσει τα χρηματιστήρια τον τελευταίο αιώνα, αλλά και στις αποδόσεις των μικρότερων εταιριών από το 1955.

«Έχει πραγματοποιηθεί αρκετή δουλειά σε ακαδημαϊκό επίπεδο με στόχο τη χρησιμότητα της τεχνικής ανάλυσης ως επενδυτική τεχνική. Τα πορίσματα, όμως, είναι αναποτελεσματικά» λέει ο Paul Marsh.

Η χρησιμότητα των διαγραμμάτων μπορεί να υπονομευθεί από το γεγονός ότι η επιλογή τους είναι τόσο υποκειμενική. Τα στοιχεία που τα διαγράμματα αποτυπώνουν ενδέχεται να αλλάξουν δραματικά, αναλόγως της κλίμακας που έχει χρησιμοποιηθεί. Συνήθως τα γραφήματα σχεδιάζονται με τη χρήση λογαριθμικής ή γραμμικής κλίμακας. Ως εκ τούτου, μπορεί να διαφοροποιηθούν τα παρατηρούμενα αποτελέσματα.

Επίσης, για τους δείκτες της αγοράς, οι κινήσεις των οποίων εξαρτώνται από τις αποδόσεις των διαφόρων μετοχών που τους απαρτίζουν, ενδέχεται να μην ισχύουν οι αξίες που ισχύουν για τις ανεξάρτητες μετοχές. Οι σταθμίσεις εξάλλου, περιπλέκουν την εικόνα ακόμη περισσότερο.

Οι πραγματικές κινήσεις των τιμών των μετοχών σπάνια αντιστοιχούν σε μια ξεκάθαρη εικόνα και κατά συνέπεια υπάρχει αρκετός χώρος για υποκειμενικά συμπεράσματα. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι τα γραφήματα, όπως άλλωστε και τόσα άλλα πράγματα, εξαρτώνται από την αντίληψη του καθενός.

Εξάλλου, κάποιος μπορεί να έχει ξεκάθαρη εικόνα για ένα γράφημα μόνο όταν το δει ολοκληρωμένο. Για να κάνει κάποιος χρήση της τεχνικής ανάλυσης με στόχο την ενίσχυση του χαρτοφυλακίου του θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να την κατανοήσει πλήρως πριν καν ολοκληρωθεί. Αυτό, όμως, αφήνει αρκετό περιθώριο στον παράγοντα λάθους.

Παράδειγμα αποτελεί η προφανής τεχνική που χρησιμοποιεί στον προσδιορισμό της τους κινητούς μέσους όρους. Ποιος μπορεί να πει ότι οι 20 και οι 200 ημέρες είναι περισσότερο ή λιγότερο κατάλληλες για βραχυπρόθεσμους ή μακροπρόθεσμους τεχνικούς μέσους όρους από ότι είναι οι 10 και οι 100 ημέρες, οι 50 και οι 500 ή οι 3 και οι 62;

Ως τμήμα μιας ευρύτερης προσέγισης όμως, υπάρχει όφελος από την εξέταση της συγκεκριμένης πληροφόρησης. Τα γραφήματα αποτελούν ενδεχομένως μια μέθοδο μεταξύ πολλών. Απλά δεν πρέπει να ακολουθούνται σαν ευαγγέλιο. Σίγουρα δίνουν μια πρώτη εικόνα, ενώ αποτελούν καταλύτες για περαιτέρω εξέταση των πιθανοτήτων. Τα χρηματιστήρια άλλωστε δεν αποτελούν μέρη όπου μπορεί κάποιος να πει με βεβαιότητα ότι οι απαντήσεις είναι συγκεκριμένες. Δεν είναι όλα απλά ή μαύρα ή άσπρα. Η κρίση του καθενός σίγουρα μετράει.