Εισαγωγή στα Αμοιβαία Κεφάλαια
Το Α/Κ είναι μια μορφή εταιρείας επενδύσεων (Investment Company), όπου ο βασικός της σκοπός είναι η συγκέντρωση των αποταμιεύσεων των επενδυτών και η τοποθέτησή τους σε χρηματιστηριακούς και άλλους τίτλους.
- Τι είναι τα Α/Κ
- Φορείς διαχείρισης και λειτουργίας
- Μερίδια και ενεργητικό
- Πως διαβάζονται οι πίνακες των Αμοιβαίων
Tι είναι τα Αμοιβαία Κεφάλαια;
Το Α/Κ είναι μια μορφή εταιρείας επενδύσεων (Investment Company), όπου ο βασικός της σκοπός είναι η συγκέντρωση των αποταμιεύσεων των επενδυτών και η τοποθέτησή τους σε χρηματιστηριακούς και άλλους τίτλους.
Σύμφωνα με το νόμο, το Α/Κ ορίζεται ως ομάδα περιουσίας που αποτελείται από κινητές αξίες και μετρητά, της οποίας τα επί μέρους στοιχεία ανήκουν εξ αδιαιρέτου σε περισσότερα από ένα πρόσωπα.
Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός Α/Κ είναι, ότι στερείται νομικής προσωπικότητας και ότι το κεφάλαιό του είναι μεταβλητό (open-end fund).
Ποιος έχει την ευθύνη διαχειρίσης των Α/Κ;
Το Α/Κ στην Ελλάδα διαχειρίζεται ανώνυμη εταιρεία, η οποία για να λειτουργήσει πρέπει να λάβει σχετική έγκριση από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
Η εταιρεία αυτή ονομάζεται Ανώνυμη Εταιρεία Διαχείρισης του Αμοιβαίου Κεφαλαίου (Α.Ε.Δ.Α.Κ.)
Σύμφωνα με το νόμο, το μετοχικό της κεφάλαιο καταβάλλεται σε μετρητά και έχει ελάχιστο ύψος 293.470 ευρώ, τα 2/5 του οποίου πρέπει να ανήκουν σε ανώνυμη εταιρεία, η οποία να έχει ελάχιστο καταβεβλημένο μετοχικό κεφάλαιο 2.934.703 ευρώ.
Τα εξειδικευμένα στελέχη της ΑΕΔΑΚ επιλέγουν τους ελκυστικότερους τίτλους, με αντικειμενικό σκοπό τη μεγιστοποίηση της απόδοσης τους. Επιπροσθέτως, μέσω της κατάλληλης διασποράς των κεφαλαίων σε ένα σημαντικό αριθμό αξιογράφων, επιτυγχάνεται η ελαχιστοποίηση του επενδυτικού κινδύνου.
Η καθαρή περιουσία του Α/Κ ονομάζεται καθαρό ενεργητικό και διαιρείται σε μερίδια ίσης αξίας ή ακόμα και σε κλάσματα μεριδίου.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, το ενεργητικό ενός Α/Κ κατά την στιγμή της σύστασης του πρέπει να είναι συνολικής αξίας τουλάχιστον 1.467.351 ευρώ.
Ποιοι είναι οι φορείς λειτουργίας των Α/Κ και τι ρόλο επιτελούν;
Οι φορείς λειτουργίας ενός Α/Κ είναι η Εταιρεία Διαχείρισης, οι μεριδιούχοι και ο Θεματοφύλακας. Το ενεργητικό του Α/Κ κατατίθεται προς φύλαξη σε τράπεζα που λειτουργεί νόμιμα στην Ελλάδα και η οποία ασκεί καθήκοντα Θεματοφύλακα (Custodian).
Ο ρόλος του Θεματοφύλακα είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Αρχικά, ο Θεματοφύλακας εγγυάται την ασφάλεια των χρημάτων των επενδυτών και περιφρουρεί τα συμφέροντα τους από τυχόν μη νόμιμη διαχείριση εκ μέρους της Εταιρείας Διαχείρισης, μέσω αυστηρών ελέγχων που διενεργεί.
Στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του ο Θεματοφύλακας κρατάει όλα τα περιουσιακά στοιχεία του Α/Κ (μετρητά, Έντοκα Γραμμάτια του Δημοσίου, ομόλογα, μετοχές κ.λπ.), εισπράττει τους τόκους, τα μερίσματα κ.λπ. Επιτελεί δηλαδή και καθήκοντα ταμία.
Επιπλέον, προβαίνει σε αγορές και πωλήσεις χρεογράφων ή μετοχών για το χαρτοφυλάκιο του Α/Κ ακολουθώντας τις νόμιμα παρεχόμενες οδηγίες της Εταιρείας Διαχείρισης.
Ας σημειωθεί ότι ο Θεματοφύλακας ευθύνεται για κάθε αμέλεια που αφορά εκπλήρωση των υποχρεώσεων του ως σύνολο και είναι συνυπεύθυνος με την Α.Ε.Δ.Α.Κ. για κάθε παρατυπία ή κακή διαχείριση.
Για τις υπηρεσίες που προσφέρει ο Θεματοφύλακας εισπράττει νόμιμη αμοιβή, η οποία αναφέρεται στον κανονισμό του Αμοιβαίου Κεφαλαίου.
Τι είναι ο Κανονισμός ενός Α/Κ;
Ο Κανονισμός ενός Α/Κ καθορίζει τους επενδυτικούς σκοπούς του και περιγράφει τους βασικούς κανόνες λειτουργίας του. Στην ουσία δηλαδή, ο Κανονισμός ρυθμίζει τις σχέσεις των φορέων λειτουργίας του Α/Κ, δηλαδή της Εταιρείας Διαχείρισης, των μεριδιούχων και του Θεματοφύλακα.
Ο κανονισμός συντάσσεται από την Εταιρεία Διαχείρισης και εγκρίνεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
Τι είναι τα μερίδια και το Καθαρό Ενεργητικό του Αμοιβαίου Κεφαλαίου;
Το Αμοιβαίο Κεφάλαιο διαιρείται σε ίσης αξίας τμήματα, τα οποία ονομάζονται μερίδια. Η καθαρή τιμή του μεριδίου σε μια συγκεκριμένη ημέρα προκύπτει από τη διαίρεση του καθαρού ενεργητικού της ημέρας αυτής, με τον αριθμό των κυκλοφορούντων μεριδίων:
Το καθαρό ενεργητικό είναι η συνολική αξία των κινητών αξιών στις οποίες είναι επενδεδυμένη η περιουσία του Α/Κ, συν τυχόν απαιτήσεις (προκαταβολές, δεδουλευμένοι τόκοι κ.λπ.), μείον τυχούσες υποχρεώσεις (αμοιβές Θεματοφύλακα, αμοιβές χρηματιστών και χρηματιστηριακών εταιρειών, δάνεια κ.λπ.).
Όπως είναι φυσικό, το καθαρό ενεργητικό ενός Α/Κ μεταβάλλεται καθημερινά, στο βαθμό που οι τιμές των αξιογράφων τα οποία περιλαμβάνονται σε αυτό μεταβάλλονται καθημερινά.
Επιπροσθέτως, το καθαρό ενεργητικό ενός Α/Κ μεταβάλλεται, στο βαθμό που νέα μερίδια εκδίδονται και παλαιά μερίδια εξαγοράζονται.
Ο υπολογισμός του καθαρού ενεργητικού σε τρέχουσες τιμές καλείται αποτίμηση. Η τιμή διάθεσης του μεριδίου είναι η τιμή εκείνη, στην οποία πωλούνται τα μερίδια σε κάποια συγκεκριμένη ημέρα.
Η τιμή διάθεσης του μεριδίου προκύπτει από την καθαρή τιμή του μεριδίου με την πρόσθεση σε αυτήν της προμήθειας διάθεσης του:
Τιμή Διάθεσης Μεριδίου=Καθαρή Τιμή Μεριδίου*[1+Προμήθεια Διάθεσης(%)]
Η τιμή εξαγοράς του μεριδίου είναι η τιμή εκείνη στην οποία οι μεριδιούχοι μπορούν να ρευστοποιήσουν τα μερίδια τους. Η τιμή αυτή προκύπτει από την καθαρή τιμή του μεριδίου, αφαιρώντας την προμήθεια εξαγοράς:
Τιμή Εξαγοράς Μεριδίου=Καθαρή Τιμή Μεριδίου*[1-Προμήθεια Εξαγοράς(%)]
Οι τρεις τιμές των μεριδίων, το σύνολο του Ενεργητικού καθώς επίσης και ο αριθμός των κυκλοφορούντων μεριδίων, δημοσιεύονται στον ημερήσιο τύπο της μεθεπόμενης ημέρας και αποτελούν τις επίσημες τιμές της επόμενης ημέρας.
Πως πραγματοποιείται η διάθεση και η εξαγορά των μεριδίων;
Η διάθεση, αλλά και η εξαγορά των μεριδίων, γίνεται με την επίσημη τιμή της ημέρας που έγινε η αίτηση αποδεκτή από την Εταιρεία Διαχείρισης.
Για να γίνει μία αίτηση αποδεκτή, απαιτείται να είναι σωστά συμπληρωμένη και να έχει κατατεθεί το ποσό της επένδυσης στο λογαριασμό του Αμοιβαίου Κεφαλαίου. Πρέπει να τονίσουμε ότι η διάθεση νέων μεριδίων ή η εξαγορά ήδη υπαρχόντων δεν έχει καμία επίπτωση στην τιμή του μεριδίου.
Ας δούμε όμως το θέμα αυτό πιο αναλυτικά.
Ας υποθέσουμε ότι αναφερόμαστε στο προηγούμενο χαρτοφυλάκιο και ότι φθάνει στα γραφεία της Εταιρείας Διαχείρισης στις 16 Σεπτεμβρίου 2003 μια αίτηση αγοράς μεριδίων αξίας 3.000 ευρώ.
Ας δεχθούμε ακόμη ότι η αίτηση γίνεται αποδεκτή την ίδια ημέρα. Η τιμή διάθεσης με την οποία θα υπολογισθεί ο ακριβής αριθμός μεριδίων που αντιστοιχούν στον επενδυτή, θα είναι όπως ήδη έχουμε αναφέρει η επίσημη τιμή της ίδιας ημέρας.
Για να βρούμε τον αριθμό των μεριδίων που αντιστοιχούν στον επενδυτή, θα διαιρέσουμε απλά το προς επένδυση ποσό με την τιμή διάθεσης:
Αριθμός Μεριδίων = Ποσό προς επένδυση (3.000): Τιμή διάθεσης (3,15) = 952,38
Πρέπει να σημειώσουμε ότι ο αριθμός των μεριδίων δεν είναι πάντα ακέραιος.
Το σημείο που πρέπει να τονισθεί στη διαδικασία αυτή είναι το γεγονός ότι, το καθαρό Ενεργητικό του Αμοιβαίου Κεφαλαίου δεν θα πιστωθεί με ολόκληρο το ποσόν των €3.000, αλλά με το καθαρό ποσό που προκύπτει από τον πολλαπλασιασμό του αριθμού των μεριδίων με την καθαρή τιμή του μεριδίου δηλ. με €2.857,14: 952,38 x € 3 = € 2.857,14
Επομένως το καθαρό Ενεργητικό της επόμενης ημέρας (εφ’ όσον δεν έχουν γίνει άλλες συναλλαγές αλλά και άλλες μεταβολές των τιμών των σχετικών αξιογράφων) θα είναι €302.857,14, ο δε αριθμός των κυκλοφορούντων μεριδίων θα ανέλθει σε 100.952,38.
Από την παραπάνω διαδικασία γίνεται φανερό ότι η καθαρή τιμή του μεριδίου παραμένει αμετάβλητη.
Πράγματι ισχύει:
Καθαρή Τιμή Μεριδίου = Καθαρό Ενεργητικό =
----------------------------------------------
Αριθμός Κυκλοφορούντων Μεριδίων
= 302.857,14 = €3
------------------------------------
100.952,38
Η διαφορά (€3.000 – €2.857,14) = €142,86 είναι η αμοιβή που θα μοιρασθούν η Εταιρεία Διαχείρισης και το δίκτυο πωλήσεων του Αμοιβαίου Κεφαλαίου (εάν υπάρχει).
Όπως προκύπτει λοιπόν από την προηγηθείσα απλουστευμένη ανάλυση, η καθαρή τιμή των μεριδίων παρέμεινε η ίδια, στον βαθμό που η μείωση του αριθμού των μεριδίων συνοδεύτηκε με αντίστοιχη μείωση του Καθαρού Ενεργητικού.
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο μεριδιούχος δεν πρόκειται να εισπράξει ολόκληρο το ποσόν των €3.000.
Το ποσό που του αντιστοιχεί προκύπτει χρησιμοποιώντας την τιμή εξαγοράς ως εξής:
Αριθμός Μεριδίων x Τιμή Εξαγοράς = Εισπρακτέο ποσό
1.000 x €2,97 = €2.970
Αξίζει να σημειωθεί πως η προμήθεια εξαγοράς αποτελεί ένα αντικίνητρο στις άσκοπες ρευστοποιήσεις εκ μέρους των μεριδιούχων.
Πώς διαβάζονται οι πίνακες των Αμοιβαίων Κεφαλαίων;
Για να μπορεί ο επενδυτής να γνωρίζει την εξέλιξη της επένδυσής του σε Αμοιβαία Κεφάλαια, θα πρέπει να είναι σε θέση να διαβάζει τους πίνακες για την πορεία τους που δημοσιεύονται στον ημερήσιο Οικονομικό και Πολιτικό τύπο.
Στους πίνακες αυτούς στη στήλη καθαρό ενεργητικό, εμφανίζεται η τρέχουσα αποτίμηση των επενδύσεων του Αμοιβαίου Κεφαλαίου. Αναγράφεται, δηλαδή, το σύνολο των χρημάτων που έχουν επενδυθεί στα διάφορα Αμοιβαία Κεφάλαια, συν τα κέρδη που έχουν πραγματοποιήσει οι επενδύσεις, μείον τα έξοδα του Αμοιβαίου Κεφαλαίου.
Στη στήλη μερίδια αναγράφεται ο αριθμός των μεριδίων του συγκεκριμένου Αμοιβαίου Κεφαλαίου που έχει συνολικά πωληθεί.
Τα μερίδια μεταβάλλονται καθημερινά, ανάλογα με τις εξαγορές και τις πωλήσεις νέων μεριδίων. Ώς καθαρή τιμή αναφέρεται η αξία του κάθε μεριδίου. Η καθαρή τιμή προκύπτει από τη διαίρεση του καθαρού ενεργητικού ενός Αμοιβαίου Κεφαλαίου δια του αριθμού των υπάρχοντων μεριδίων.
Ωστόσο, η τιμή αυτή διαφέρει συχνά από την τιμή διάθεσης, δηλαδή δηλαδή από την τιμή που πληρώνει ο επενδυτής για να αγοράσει το μερίδιο, και από την τιμή εξαγοράς, δηλαδή από την τιμή που εισπράττει ο επενδυτής κατά τη ρευστοποίηση του μεριδίου.
Έτσι, η διαφορά ανάμεσα στην τιμή διάθεσης και την καθαρή τιμή είναι η προμήθεια διάθεσης.
Ο επενδυτής δηλαδή για να αγοράσει π.χ. ένα μερίδιο Αμοιβαίου Κεφαλαίου αξίας €3 που είναι η καθαρή τιμή που αναγράφεται στους πίνακες, πληρώνει €3,15 που είναι η τιμή διάθεσής του.
Καταβάλλει δηλαδή και την προμήθεια της εταιρίας που διαχειρίζεται το Αμοιβαίο Κεφάλαιο και η οποία στο συγκεκριμένο παράδειγμα ανέρχεται σε 5% .
Από την άλλη, η διαφορά της καθαρής τιμής και της τιμής εξαγοράς είναι η προμήθεια κατά την πώληση. Όταν δηλαδή ο επενδυτής θα πωλήσει το μερίδιο του Αμοιβαίου Κεφαλαίου που κατέχει, η εταιρία που το διαχειρίζεται θα καταβάλει σ’ αυτόν όχι την καθαρή τιμή που αναγράφεται στους σχετικούς πίνακες, αλλά την τιμή εξαγοράς.
Στο προηγούμενο παράδειγμά μας θα του κρατηθεί προμήθεια 1% και τελικά ο επενδυτής θα εισπράξει κατά τη ρευστοποίηση €2,9.
Τέλος, στις στήλες μεταβολή από την αρχή του έτους και από την προηγούμενη ημέρα ή εβδομάδα αναγράφονται οι μεταβολές των καθαρών τιμών των μεριδίων των Αμοιβαίων Κεφαλαίων στα συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα.