Ο παράγοντας της τύχης και η χρησιμότητά του στο trading και στα στρατηγικά παίγνια αλληλεπίδρασης
Όταν η ικανότητα συναντά την τύχη. Το trading αποτελεί ένα στρατηγικό παίγνιο αλληλεπίδρασης με την έννοια ότι το κέρδος ή ζημιά του κάθε παίκτη προκύπτει μέσα από την αλληλεπίδραση των στρατηγικών όλων των παικτών που συμμετέχουν.
Ανήκει κατά συνέπεια στην ίδια κατηγορία-οικογένεια με άλλα παίγνια όπως το πόκερ, το στοίχημα και το μπριτζ. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των στρατηγικών παιγνίων είναι η συνύπαρξη του παράγοντα της τύχης με αυτόν της ικανότητας για τη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος του κάθε συμμετέχοντα. Δοκιμάστε για μια στιγμή να φανταστείτε μια χρηματιστηριακή αγορά χωρίς διακυμάνσεις, χωρίς ανακατατάξεις και επιρροή από το περιβάλλον της και με προκαθορισμένες πιθανότητες επιτυχίας για τον κάθε παίκτη σε κάθε χρονική στιγμή. Πως σας φαίνεται σαν ιδέα; Προσωπικά θα μπορούσα να παρομοιάσω αυτήν την φανταστική αγορά με μια παρτίδα πόκερ στην οποία κάποιος παίκτης πόνταρε, κάποιος άλλος αποφάσισε να κάνει call (αποδεχτεί το στοίχημα) και ο νικητής αναδείχθηκε εκείνη τη στιγμή χωρίς να ανοίξουν άλλα φύλλα στο τραπέζι. Δε θα ήταν πιο δίκαιο; Ο παίκτης που αξιολόγησε καλύτερα τις πληροφορίες και την κατάσταση και πήρε την πιο ‘value for money’ απόφαση να κερδίσει και τα χρήματα. Για ποιον λόγο δεν προσπαθούμε να περιορίσουμε στο ελάχιστο τον παράγοντα της τύχης στα στρατηγικά παίγνια; Για να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα για την συγκεκριμένη ερώτηση θα ξεκινήσουμε την αναζήτηση της απάντησης εξετάζοντας το παιχνίδι στο οποίο η τύχη έχει <<θεωρητικά>> την μικρότερη επίδραση στο αποτέλεσμα. Το σκάκι.
» Τι παρατηρεί κανείς μελετώντας το σκάκι
1. Απουσία ‘μηχανής παραγωγής’ τυχαίων αριθμών
Δεν γνωρίζω ποιος ήταν αυτός που πρώτος σκαρφίστηκε το παιχνίδι που λέγεται σκάκι. Για ένα όμως είμαι σίγουρος. Συνειδητά επέλεξε να απουσιάζει από την δομή του μια μηχανή παραγωγής τυχαίων αριθμών. Ένα εργαλείο δηλαδή το οποίο επιφέρει το <<μπέρδεμα>> πιθανοτήτων και αποτελεσμάτων. Και μιλώντας για τέτοιου είδους μηχανές δεν παραπέμπουμε φυσικά σε κάποιον πολύπλοκο αλγόριθμο ή κάποια μαθηματική εξίσωση που χρησιμοποιούν άλλα στρατηγικά παίγνια της εποχής μας. Η τράπουλα και τα ζάρια αποτελούν τις πιο απλές εκδοχές τέτοιων μηχανών. Στο πόκερ, το μπριτζ και το backgammon λοιπόν είναι η τράπουλα και τα ζάρια αντίστοιχα που επιφέρουν την λεγόμενη διακύμανση στα αποτελέσματα των παικτών. Ένας παίκτης πόκερ λοιπόν μπορεί να παίζει εξαιρετικά και παρόλα αυτά να χάνει κατά περιόδους χρήματα. Κάτι τέτοιο ισχύει και για τον trader που λαμβάνει σωστές αποφάσεις και παρόλα αυτά οι θέσεις του αποδίδουν ανά διαστήματα ζημιές. Στο σκάκι λοιπόν μια τέτοια μηχανή δεν υφίσταται.
Αυτός ο οποίος πρώτος επινόησε το παιχνίδι φανερά επιδίωκε να δημιουργήσει ένα παίγνιο αλληλεπίδρασης στο οποίο η ικανότητα των παικτών θα καθορίζει τόσο το βραχυπρόθεσμο όσο και το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα. Συνειδητά αποφάσισε να αφανίσει την επίδραση της τύχης εστιάζοντας μόνο στον παράγοντα της ικανότητας.
2. Ο ικανότερος κερδίζει
Ο δημιουργός του παιχνιδιού κατάφερε τελικά να πετύχει τον στόχο του. Η δομή του παιχνιδιού, οι κανόνες και κυρίως η απουσία κάποιας μηχανής παραγωγής τυχαίων αριθμών μεγιστοποιούν τις πιθανότητες νίκης του καλύτερου παίκτη σε κάθε παρτίδα. Ο αδύναμος παίκτης έχει ελάχιστες πιθανότητες και τελικά το ενδιαφέρον και η διακύμανση των αποτελεσμάτων επικεντρώνεται στις ‘μονομαχίες’ παικτών παραπλήσιου
επιπέδου ή παικτών με μικρές διαφορές σε επίπεδο γνώσεων και μεγάλες διαφορές στην τακτική προσέγγιση του παιχνιδιού. Ο μόνος τρόπος θεωρητικά για να κερδίσει κάποιος αδύναμος παίκτης έστω και μια παρτίδα απέναντι σε κάποιον ισχυρό αντίπαλο είναι να δουλέψει το παιχνίδι του και να βελτιωθεί. Δεν θα φέρει εξάρες την κατάλληλη στιγμή, δεν θα εμφανιστεί στο τραπέζι το μοναδικό φύλλο με το οποίο κερδίζει παρότι έκανε το λάθος call και δεν θα ανακοινωθεί ξαφνικά κάποια συγχώνευση ή εξαγορά εταιρείας που θα δώσει αξία στις μετοχές-σκουπίδια του χαρτοφυλακίου του.
3. Υπάρχουν και αρνητικά όταν απουσιάζει ο παράγοντας της τύχης
Υπήρξα σκακιστής από την ηλικία των 8 ετών. Συμμετέχοντας λοιπόν κάθε χρόνο σε ένα ατελείωτο καλεντάρι με τουρνουά αντιμετωπίζοντας πάντα αντίπαλους της ίδιας ηλικίας (όπως είναι λογικό υπάρχουν κατηγορίες με βάση την ηλικία) διαπίστωσα το εξής:
Σε όσο μεγαλύτερες ηλικίες απευθυνόταν ένα τουρνουά σκάκι τόσο λιγότερες ήταν οι συμμετοχές
Δεν άργησα να καταλάβω το γιατί. Με δεδομένη την διεξαγωγή των τουρνουά σκάκι με βάση το ‘γαλλικό σύστημα’ στο οποίο ο καθένας αντιμετωπίζει σε κάθε αγωνιστική κάποιον που έχει τους ίδιους βαθμούς μαζί του (και όχι τον οποιονδήποτε παίκτη) και λόγω και της φύσης του παιχνιδιού που περιγράψαμε πιο πάνω, η πιθανότητα έκπληξης ήταν μηδαμινή. Κανείς δεν είχε την <<τύχη>> να έχει μια πιο ευνοϊκή κλήρωση. Τελικά καταλήγαμε σε κάθε τουρνουά οι ίδιοι παίκτες να κερδίζουμε σχεδόν πάντα τις ίδιες θέσεις αφού αρχικά κληρωνόμασταν με τυχαίους παίκτες και κερδίζαμε συνέχεια μέχρι να φτάσει η στιγμή οι καλύτεροι να αντιμετωπιστούν μεταξύ τους όπου και πάλι κέρδιζε ο καλύτερος. Έτσι κάθε φορά σχεδόν οι ίδιοι δυο-τρεις παίκτες παίρνανε τα κύπελλα, κάποιοι άλλοι που ακολουθούσαμε τα μετάλλια και οι λίγο πιο αδύναμοι παίκτες δεν είχαν καμιά ελπίδα να διακριθούν. Το να βελτιώσει κανείς το παιχνίδι του από ένα σημείο και μετά ώστε να αποκτήσει πλεονέκτημα απέναντι στους καλύτερους ήταν υπερβολικά δύσκολο και χρονοβόρο κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες όπου το επίπεδο ήταν πολύ υψηλό και οι διαφορές φαίνονταν στις λεπτομέρειες. Έτσι ελάχιστοι παίκτες ήταν διατεθειμένοι να το κάνουν. Τελικά χρόνο με τον χρόνο οι πιο αδύναμοι παίκτες σταματούσαν να συμμετάσχουν ώσπου τελικά στις εφηβικές κατηγορίες υπήρχαν 10 συμμετέχοντες σε κάθε διοργάνωση. Γιατί άλλωστε ένας χομπίστας σκακιστής να επενδύσει ένα μεγάλο ποσό για να συμμετάσχει σε ένα διεθνές τουρνουά σκάκι όταν είναι σίγουρος ότι θα χάσει από κάποιον grandmaster (που όπως εξηγήσαμε σίγουρα θα βρεθεί στον δρόμο του λόγω του συστήματος της κλήρωσης) και δε θα φτάσει ποτέ στα έπαθλα; Ελάχιστοι θα θεωρούσαν value for money μια τέτοια επένδυση. Από το παράδειγμα αυτού του παιχνιδιού βγάζουμε λοιπόν το εξής σημαντικό συμπέρασμα:
Ο παράγοντας της τύχης είναι απαραίτητος για τα στρατηγικά παίγνια!
Ποιους σκοπούς εξυπηρετεί ο παράγοντας της τύχης στο trading και τα άλλα παίγνια αυτής της οικογένειας;
1. Δίνει κίνητρο στους παίκτες να συμμετάσχουν
Έρευνα του πανεπιστήμιου της Καλιφόρνιας έφτασε στο συμπέρασμα ότι περίπου το 18% των traders πετυχαίνουν να μην χάσουν τα χρήματα τους. Ως γνωστόν το trading είναι ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος με την έννοια ότι τα κέρδη των κερδοφόρων παικτών προκύπτουν από τις ζημιές των παικτών που χάνουν. Αυτό το ποσοστό trader καταφέρνει να επιβιώνει στην χρηματιστηριακή αρένα συνήθως γιατί έχει αφιερώσει άπειρο χρόνο για μελέτη, εξάσκηση και ενασχόληση με το αντικείμενο. Ατελείωτες ώρες εκπαίδευσης σε συνδυασμό με έμφυτες ικανότητες δίνουν σε αυτή την μικρή μειοψηφία το πλεονέκτημα (ή edge όπως συνηθίζεται να λέγεται) έναντι των αντιπάλων τους το οποίο τους εξασφαλίζει την μακροχρόνια κερδοφορία. Αλλά για ποιον λόγο παρά την γνώση του συγκεκριμένου ποσοστού επιτυχίας το υπόλοιπο 82% συνεχίζει να ασχολείται με το παιχνίδι; Είναι ο παράγοντας της τύχης αυτός που δίνει κίνητρο στους υπόλοιπους παίκτες να συμμετάσχουν ρισκάροντας τα χρήματα τους παρότι γνωρίζουν ότι οι πιθανότητες είναι εις βάρος τους. Αυτή η πιθανότητα έστω βραχυχρόνιας επιτυχίας που τους προσφέρεται από την ισχυρότερη μηχανή παραγωγής τυχαίων αριθμών που λέγεται αγορά, αποτελεί το κίνητρο για να συμμετάσχουν στο παιχνίδι παίκτες με πολύ λιγότερες γνώσεις και δεξιότητες. Η ελπίδα τους ότι παρόλο που υστερούν σε γνώσεις και ικανότητες trading θα κερδίσουν γιατί απλά θα έχουν τον παράγοντα της τύχης με το μέρος τους. Είναι οι ίδιοι ακριβώς λόγοι για τους οποίους χιλιάδες ερασιτέχνες παίκτες πληρώνουν το εισιτήριο συμμετοχής για το main event του παγκοσμίου πρωταθλήματος πόκερ. Γιατί μπορεί να βρεθούν στο ίδιο τραπέζι με τους κορυφαίους παίκτες του κόσμου αλλά η μηχανή παραγωγής τυχαίων αριθμών που λέγεται τράπουλα τους δίνει κάθε δικαίωμα να ελπίζουν ότι ο παράγοντας της τύχης θα τους ευνοήσει εξισορροπώντας το χάος που τους χωρίζει από τους αντιπάλους τους όσον αφορά τις <<ποκερικές>> δεξιότητες. Τελικά βέβαια τις περισσότερες φορές (όχι όμως πάντα) κάποιος επαγγελματίας φεύγει με το πρώτο βραβείο που ξεπερνάει τα 8 εκατομμύρια δολάρια και η ερασιτέχνες με μια όμορφη ανάμνηση.
2. Αυξάνει τα έπαθλα/βραβεία/price pools του παιχνιδιού
Πρέπει να κατανοήσουμε το εξής:
Τα έπαθλα σε κάθε παίγνιο μηδενικού αθροίσματος μπορούν να αυξηθούν μόνο αν:
• Αυξηθεί ο αριθμός των παικτών
• Οι ήδη συμμετέχοντες τοποθετήσουν μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου τους
Είναι ακριβώς αυτή η πιθανότητα κερδοφορίας που προσφέρει ο παράγοντας της τύχης στους παίκτες που τους οδηγεί στις δυο αυτές κατευθύνσεις. Νέοι επίδοξοι traders φιλοδοξούν να γίνουν νικητές σε μια στιγμή παρόλο που άλλοι παίκτες στο ίδιο παιχνίδι έχουν αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή τους εξασκώντας και βελτιώνοντας τις στρατηγικές τους. Κανείς δεν μπορεί να τους στερήσει το δικαίωμα να το πιστεύουν αφού και από μαθηματικής άποψης υπάρχει πάντα αυτή η πιθανότητα. Έστω και αν είναι πολύ μικρότερη από όσο νομίζουν. Επίσης ήδη υπάρχοντες παίκτες θεωρούν ευκολότερο να κερδίσουν στο trading αυξάνοντας τα χρήματα που επενδύουν παρά αυξάνοντας την επένδυση χρόνου για μελέτη και βελτίωση της στρατηγικής τους. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στα παίγνια στοιχήματος. Οι περισσότεροι συστηματικοί παίκτες στοιχήματος γνωρίζουν την ύπαρξη της γκανιότας (εξασφαλισμένα χρήματα για την εταιρεία στοιχήματος ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του αγώνα). Εντέλει και χωρίς να έχουν βρει (τις περισσότερες φορές δεν έχουν ψάξει καν) ένα σύστημα στοιχηματισμού που μακροπρόθεσμα εξουδετερώνει το εις βάρος τους αυτό μειονέκτημα, συνεχίζουν και ποντάρουν τα χρήματα τους ελπίζοντας στην εύνοια της τύχης. Μάλιστα όταν χάνουν θεωρούν ότι ο καλύτερος τρόπος για να κερδίσουν πίσω το χαμένο τους κεφάλαιο είναι ποντάροντας ακόμα περισσότερα ώστε να <<καλύψουν την διαφορά>>.
3. Δίνει κίνητρο στους παίκτες να βελτιώνονται
Αν τύχει ποτέ και παρακολουθήσετε συστηματικά κάποια από τις εκπομπές με πόκερ (που μετέδιδε τον τελευταίο καιρό και η ελληνική τηλεόραση) στις οποίες τα πιο γνωστά ονόματα του πόκερ παίζουν στο ίδιο τηλεοπτικό τραπέζι (συνήθως σε παιχνίδια μετρητών) γρήγορα θα παρατηρήσετε ότι σχεδόν σε κανένα επεισόδιο δεν φεύγουν κερδισμένοι οι ίδιοι παίκτες. Ο λόγος είναι απλός.
Σε όλα τα παίγνια μηδενικού αθροίσματος είναι απαραίτητοι οι παίκτες που ελπίζουν στην εύνοια της τύχης για να διατηρήσουν οι κερδοφόροι παίκτες που στηρίζονται στην ικανότητα, το πλεονέκτημα (edge) τους.
Στις συγκεκριμένες εκπομπές στις οποίες οι κορυφαίοι παίκτες πόκερ συναγωνίζονται μεταξύ τους, το πλεονέκτημα που έχουν καλλιεργήσει πάνω στο παιχνίδι εξανεμίζεται. Εξανεμίζεται γιατί κανείς τους δεν βασίζεται στον παράγοντα της τύχης για να κερδίσει. Όλοι χρησιμοποιούν μελετημένες στρατηγικές οι οποίες είναι σχεδιασμένες για να λαμβάνουν κερδοφόρες σε βάθος χρόνου αποφάσεις. Έτσι με περιορισμένες λάθος επιλογές στο τραπέζι το αποτέλεσμα εναλλάσσεται συνεχώς, έρμαιο της θετικής και αρνητικής στατιστικής διακύμανσης, και τελικά κανείς δεν καταλήγει μακροχρόνια κερδισμένος. Φανταστείτε τώρα το 82% των χαμένων traders να εγκατέλειπε μια για πάντα τις αγορές. Ποιος θα έβγαινε μακροχρόνια κερδισμένος από το υπόλοιπο εναπομείναν 18%; Και ποιος νέος παίκτης θα έβρισκε το παραμικρό κίνητρο να ξεκινήσει την ενασχόλησή του με αυτήν την αφιλόξενη γεμάτη καρχαρίες αγορά; Μάλλον κανείς. Είναι η ύπαρξη αδύναμων παικτών το κίνητρο για τους υπόλοιπους παίκτες να βελτιώνονται και να εξελίσσονται, σε κάθε παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Και είναι ο παράγοντας της τύχης και όχι της ικανότητας (μιας και δεν την διαθέτουν) που κρατάει αυτούς τους παίκτες στο παιχνίδι.
Αξίζει λοιπόν κανείς να επενδύσει στην εκμάθηση κάποιου παιγνίου;
Με βάση τα προηγούμενα είναι εύλογο να διερωτάται κανείς γιατί αξίζει να αφιερώσει χρόνο μαθαίνοντας σε βάθος κάποιο στρατηγικό παίγνιο εφόσον υπάρχει η πιθανότητα να χάσει από κάποιον ο οποίος στηρίζεται μόνο στην τύχη και δεν έχει εξασκήσει ποτέ τις ικανότητες του. Υπάρχει αξία στην επένδυση χρόνου και πιθανώς και χρημάτων για την εκπαίδευση και την εκμάθηση του παιχνιδιού; Η απάντηση είναι ασφαλώς και αδιαμφισβήτητα ναι. Ο λόγος:
Σε βάθος χρόνου πάντα επικρατεί ο παράγοντας της ικανότητας έναντι της τύχης
Δυστυχώς για τους παίκτες που δεν δουλεύουν την στρατηγική τους, δεν αφιερώνουν χρόνο και δεν επενδύουν στην εκπαίδευση τους και στην ανάπτυξη των ικανοτήτων τους, οι επιτυχίες τους στο trading ακόμα και αν έρθουν θα είναι παροδικές. Σε βάθος χρόνου και όταν τελειώσει η θετική διακύμανση (εύνοια) των αποτελεσμάτων τους θα βρεθούν μοιραία στο 82% των χαμένων από το χρηματιστηριακό παιχνίδι. Τα χρήματά τους θα τα κερδίσουν οι παίκτες που έχουν αντιληφθεί ότι το χρηματιστηριακό παιχνίδι είναι (ή συμπεριφέρεται ακριβώς όπως) ένα οποιοδήποτε στρατηγικό παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Για να κερδίσει κανείς θα πρέπει συνήθως κάποιος άλλος να χάσει. Άρα θα πρέπει να αποκτήσει κανείς κάποιο πλεονέκτημα έναντι του τελευταίου το οποίο μακροπρόθεσμα θα τον οδηγήσει στην κερδοφορία ακόμη και αν βιώσει βραχυπρόθεσμες απώλειες και αρνητικά αποτελέσματα.
Συμπερασματικά
Είναι στην φύση του ανθρώπου να βασίζεται άλλοτε στην ικανότητα που καλλιεργεί μέσα από σκληρή δουλειά και άλλοτε στην καλή του τύχη (συνήθως όταν δεν έχει διάθεση να δουλέψει τις αδυναμίες του). Ένα στρατηγικό παίγνιο αλληλεπίδρασης όπως το χρηματιστηριακό παιχνίδι δε θα μπορούσε παρά να δίνει την ευκαιρία και στις δυο κατηγορίες ανθρώπων. Εκεί μας παραπέμπει άλλωστε και ο όρος αλληλεπίδραση μιας και μιλώντας για αλληλεπίδραση στρατηγικών, στην πραγματικότητα αναφερόμαστε σε αλληλεπίδραση στάσεων ζωής και διαφορετικής φιλοσοφίας των ανθρώπων. Ο παράγοντας της τύχης εξασφαλίζει την τροφοδοσία του εκάστοτε παιχνιδιού. Σε κάποιους απλώς αρέσει να στηρίζονται σε αυτήν. Να την κατηγορούν όταν χάνουν και να την εκθειάζουν όταν κερδίζουν. Στο σκάκι επιχειρήθηκε να ελαχιστοποιηθεί το κομμάτι της τύχης. Ίσως το παιχνίδι κέρδισε σε κύρος αλλά μάλλον έχασε και σε ουσία. Στα υπόλοιπα παιχνίδια όμως παρότι υπάρχει η<< μηχανή της τύχης>> είναι η ικανότητα αυτή που πάντα σε βάθος χρόνου επικρατεί. Επιβραβεύοντας τους παίκτες που εφαρμόζουν στρατηγικές που αποδεδειγμένα τους οδηγούν στην λήψη value for money αποφάσεων. «
Στο σκάκι κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί οτι έχασε γιατί ήταν άτυχος
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε:
Η πλήρης αποσύνδεση κάποιου παιγνίου αλληλεπίδρασης από τον παράγοντα της τύχης είναι αδύνατη. Έτσι και στο σκάκι αν ένας παίκτης που υπολογίζεται ότι κάνει ένα λάθος σε κάθε 1000 κινήσεις κάνει αυτό το λάθος σε μια π αρτίδα εναντίον μας δεν μπορούμε να θεωρηθούμε τυχεροί; Αν βρούμε στο δρόμο μας έναν καλό παίκτη ο οποίος όμως δεν βρίσκεται στην καλύτερη ψυχολογική κατάσταση; Κάποτε σε ένα σκακιστικό τουρνουά κέρδισα έναν αντίπαλο που ποτέ πριν δεν είχα νικήσει παίρνοντας το πρώτο μου μετάλλιο. Αργότερα ενημερώθηκα ότι ο αντίπαλος μου αντιμετώπιζε εκείνη την ημέρα κάποιο (μη σοβαρό ευτυχώς) πρόβλημα υγείας. ¨Θετική διακύμανση!
H ΕΞΙΣΩΣΗ
Τα παίγνια μηδενικού αθροίσματος πρέπει να έχουν σύσταση παικτών που ανταποκρίνεται στην παρακάτω εξίσωση προκειμένου να προκαλούν επενδυτικό ενδιαφέρον (είτε πρόκειται για επένδυση χρημάτων, χρόνου ή και τα δύο).
