Εάν επιθυμείτε να αποκτήσετε πρόσβαση σε όλες τις εκδόσεις του περιοδικού TRADERS’, παρακαλώ πατήστε εδώ για να εγγραφείτε δωρεάν

Οσα πρέπει να ξέρετε για τις ανοιχτές πωλήσεις

Πώς να επωφεληθείτε από την πτώση των τιμών. Tα «εργαλεία» και οι παγίδες που κρύβει το short selling.

Για να προστατευτείτε από πιθανές χρηματιστηριακές καταιγίδες θα πρέπει να γνωρίζετε πώς να κερδίζετε ακόμα και σε περιόδους πτώσης των τιμών ή πώς να περιορίζετε τις απώλειες στον λογαριασμό σας.Η λύση: ανοικτές πωλήσεις. Παρακάτω θα δείτε πως λειτουργεί το λεγόμενο short selling, ποιες είναι οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι που συνδέονται με αυτό και ποια εργαλεία της τεχνικής ανάλυσης είναι κατάλληλα για την αναγνώριση καθοδικών αγορών.

» Η αγορά δεν είναι μονόδρομος

Θα ήταν πολύ ωραίο εάν η αγορά γνώριζε μόνο μια κατεύθυνση – την ανοδική. Τα μακροπρόθεσμα διαγράμματα δείχνουν ότι πάντα υπάρχουν φάσεις όπου αυτή η ελπίδα γίνεται πραγματική. Όπως ακολουθεί ο πονοκέφαλος μετά από μια κεφάτη γιορτή έτσι και στην χρηματιστηριακή αγορά ακολουθεί η απογοήτευση μετά από υπερβολικές ανοδικές φάσεις. Μια ματιά στις παγκόσμιες καθοδικές αγορές της τελευταίας δεκαετίας (Πίνακας 1) δείχνει πόσο υψηλές είναι οι απώλειες στις χρηματιστηριακές αγορές και σε πόσο σύντομο χρονικό διάστημα θα συμβούν. Ο μέσος όρος των απωλειών από τα υψηλά στα χαμηλά είναι ένα επιβλητικό 59 τοις εκατό. Η μέση χρονική διάρκεια της καθοδικής αγοράς ήταν 34 μήνες.

Επωφεληθείτε από την πτώση των τιμών

Για να μην παρακολουθείτε μια καθοδική αγορά με σταυρωμένα χέρια θα πρέπει να είστε εξοικειωμένοι με τις ανοιχτές πωλήσεις. Οι συναλλαγές αυτού του είδους έγιναν για πρώτη φορά κατά τον 17ο αιώνα στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες γίνεται έντονη χρήση για περισσότερα από 100 χρόνια. Αλλά τι ακριβώς κρύβεται πίσω από αυτό;

Ως ανοιχτή πώληση νοείται η πώληση ενός χρηματοοικονομικού εργαλείου το οποίο την χρονική στιγμή της συναλλαγής δεν ανήκει στον πωλητή. Στην αγγλική γλώσσα ονομάζεται ‘short selling’. Μια καλυμμένη ανοιχτή πώληση εκτελείται σε δυο στάδια:

• Βήμα 1: Πώληση δανεισμένων χρεογράφων.

Ο πωλητής αναμένει πτώση των τιμών και δανείζεται το αντίστοιχο χρεόγραφο από τον δανειστή και το πουλάει στην τρέχουσα τιμή σε άλλον συμμετέχοντα στην αγορά.

• Βήμα 2: Επιστροφή των δανεισμένων τίτλων.

Όταν λήξει η διάρκεια του δανείου ή όταν απαιτήσει πίσω ο δανειστής τους τίτλους, θα πρέπει ο δανειστής να επιστρέψει τους δανεισμένους τίτλους. Για το σκοπό αυτό, αγοράζει τον απαιτούμενο αριθμό των κινητών αξιών σε τρέχουσες τιμές της αγοράς (κάλυψη ή ‘short covering’).

Ο πωλητής short ελπίζει να επωφεληθεί από μια πιθανή πτώση της τιμής των χρεογράφων στο χρονικό διάστημα μεταξύ της πώλησης και επαναγοράς, αφού ο πωλητής θα πληρώσει λιγότερα για να αγοράσει τα χρεόγραφα από όσα έλαβε όταν τα πούλησε. Αντιστρόφως αν η τιμή των χρεογράφων αυξηθεί τότε ο πωλητής short θα έχει ζημιωθεί.

Τα hedge funds ως ένας μεγάλος παίκτης

Οι ανοιχτές πωλήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την μια πλευρά ως αντιστάθμιση κινδύνου σε υπάρχουσες τοποθετήσεις (Hedging). Για παράδειγμα μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές, όπως τα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία κατανέμουν το κεφάλαιό τους με την βοήθεια προθεσμιακών συμβολαίων έτσι ώστε να αποφεύγουν το κλείσιμο μιας θέσης λόγω κανόνων ή κόστους. Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι παραγωγοί γεωργικών προϊόντων ή πρώτων υλών, που επιδιώκουν να προστατεύσουν τον εαυτό τους από την πτώση των τιμών στο τμήμα της αγοράς τους.
Ένας δεύτερος λόγος για ανοιχτές πωλήσεις είναι το όφελος από τις πτωτικές τάσεις. Οι ανοιχτές πωλήσεις χρησιμεύουν ως κερδοσκοπικό εργαλείο προκειμένου να επωφεληθούν από την πτώση των τιμών. Μια πρόσφατη μελέτη της Σχολής της Φρανκφούρτης Οικονομικών & Διαχείρισης έδειξε ότι μεταξύ Ιανουάριου 2013 και Ιανουάριου 2015 στην ευρωπαϊκή αγορά εκτελούνταν καθημερινώς 750 ανοιχτές πωλήσεις, με αυξητική τάση. Ειδικά τα hedge funds, τα οποία αντιπροσωπεύουν περίπου τα τρία τέταρτα του συνόλου των ανοικτών πωλήσεων , χρησιμοποιούν τις ανοιχτές πωλήσεις για να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες σε διαφορετικές αγορές. Μια διαδεδομένη στρατηγική είναι οι ανοικτές πωλήσεις αδύναμων μετοχών στις οποίες αναμένεται συνέχιση της πτωτικής τάσης ή θεωρούνται υπερτιμημένες και ως εκ τούτου έτοιμες για νότια κατεύθυνση. Οι αναγνώστες που θέλουν να μάθουν για την καθαρή έκθεση στις προθεσμιακές αγορές των ΗΠΑ μπορούν να ανατρέξουν στη λεγόμενη έκθεση COT (Commitment of Traders Report).

Το κέρδος είναι περιορισμένο, ο κίνδυνος όμως όχι

Η βασική διαφορά μεταξύ των ανοιχτών πωλήσεων και της long τοποθέτησης είναι ο κίνδυνος. Το ακόλουθο παράδειγμα θα φανεί χρήσιμο (με εξαίρεση τα έξοδα δανείου και προμήθειες).

Αν οι μετοχές της εταιρείας Χ αυτή την στιγμή πωλούνται στην τιμή των 100€ η μετοχή, ένας πωλητής «σορτ» μπορεί να δανειστεί 100 μετοχές της εταιρείας και αμέσως να τις πουλήσει για 10000€. Αν αργότερα η τιμή της μετοχής πέσει στα 80€ η μετοχή, τότε ο πωλητής σορτ μπορεί να αγοράσει 100 μετοχές στην τιμή των 800€ για να τις επιστρέψει στον δανειστή αποκομίζοντας κέρδος 2000€ (πλην αμοιβών δανεισμού). Ο δανειστής λαμβάνει τον ίδιο αριθμό μετοχών που αρχικά δάνεισε, παρότι η τιμή των μετοχών έχει πέσει.

Δεδομένου ότι η τιμή της μετοχής μπορεί σε ακραίες περιπτώσεις να πέσει στο μηδέν, το θεωρητικό κέρδος περιορίζεται σε μια ανοιχτή πώληση από την αρχή – στο παράδειγμα, στις 10000 ευρώ. Οι κίνδυνοι, όμως, είναι απεριόριστοι, διότι η τιμή της μετοχής που πωλείται μπορεί να ανέβει προς τα πάνω. Για να αποφύγει τέτοιους κινδύνους ο χρηματιστής κάνει χρήση του λεγόμενου Margin Call. Σε περίπτωση ανοδικών τιμών ο χρηματιστής απαιτεί από τον short seller πρόσθετα μετρητά ως ασφάλεια. Εάν δεν ανταποκριθεί, τότε προχωράει σε αναγκαστική ρευστοποίηση της ανοιχτής θέσης. Πιθανές απώλειες που υπερβαίνουν το καταβεβλημένο ποσό δεν μπορούν να αποφευχθούν – ειδικά στην περίπτωση ακραίων μεταβολών στην αγορά, όπως για παράδειγμα στο short squeeze.

Ο εφιάλτης όλων των short sellers

Ένα short squeeze συμβαίνει όταν η τιμή ενός χρεογράφου αυξάνεται γρήγορα, επειδή η ζήτηση στην αγορά αυξάνεται ακραίως. Αυτό συμβαίνει όταν μεγάλες θέσεις ανοιχτών πωλήσεων πρέπει να κλείσουν γρήγορα. Όπως περιγράψαμε παραπάνω οι short sellers προσδοκούν σε πτώση των τιμών. Εάν συμβεί το αντίθετο θα πιεστούν να κλείσουν τις θέσεις τους όλο και περισσότεροι όσο η τιμή ανεβαίνει, διότι τόσο μεγαλώνει και η ζημιά της ανοιχτής θέσης. Για να καλύψουν τις θέσεις τους θα πρέπει να αγοράζουν τους υποκείμενους τίτλους, το οποίο οδηγεί με τη σειρά του σε άνοδο της τιμής. Ακριβώς αυτό το γεγονός μπορεί να οδηγήσει σε ένα σπιράλ περαιτέρω καταβολών χρημάτων και αύξηση των αγορών (κάλυψη) και συνεπώς στη συνέχιση της ανόδου, τροφοδοτώντας έτσι περαιτέρω τον κύκλο. Ένα ιστορικό short squeeze παρατηρήθηκε τον Οκτώβριο του 2008 όταν η τιμή της κοινής μετοχής της Volkswagen αυξήθηκε κατά σχεδόν 400% εντός δυο ημερών, ως αποτέλεσμα της κάλυψης των ανοιχτών πωλήσεων. Από την τιμή κλεισίματος στις 24 Οκτωβρίου 2008 στα 210,85€ ανέβηκε στις 28 Οκτωβρίου του 2008 έως τα 1005€.

Η εικόνα 1 δείχνει τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν σε ακραίες καταστάσεις. Ο κίνδυνος του short squeeze είναι μεγάλος ιδίως σε μετοχές με υψηλό short interest ratio. To short interest περιγράφει, το ποσοστό των μετοχών στις ανοιχτές πωλήσεις σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των μετοχών σε κυκλοφορία. Η λογική πίσω από αυτό: όσο περισσότερες οι ανοιχτές πωλήσεις σε μια συγκεκριμένη μετοχή και όσο μικρότερος ο ημερήσιος όγκος συναλλαγών, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για τους short sellers να ανακτήσουν τις μετοχές των ανοιχτών πωλήσεων.

Τα εργαλεία για short trading

Το κλασικό short selling υπόκειται, ανάλογα με τη χώρα, σε διαφορετικές νομικές ρυθμίσεις και κανονιστικούς περιορισμούς. Έτσι, δεν μπορούν να γίνουν ανοιχτές πωλήσεις σε όλα τα χρεόγραφα. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης οι ανοιχτές πωλήσεις προκάλεσαν επικρίσεις, επειδή ήταν εν μέρει συνυπεύθυνες για την πτώση των τραπεζικών μετοχών και κρατικών ομολόγων των αδύναμων χωρών της ζώνης του ευρώ. Γι’ αυτό τον λόγο οι ακάλυπτες ανοιχτές πωλήσεις (βλέπε infobox) μετοχών και κρατικών χρεογράφων καθώς και των συνδεδεμένων με αυτών συμβολαίων ανταλλαγής κινδύνου αθέτησης (Credit Default Swaps) απαγορεύτηκαν στην Γερμανία από τον Ιούλιο του 2010. Τον Νοέμβριο του 2012, η εθνική απαγόρευση αντικαταστάθηκε από διάταξη του κανονισμού της ΕΕ. Αυτή ορίζει ότι και καλυμμένες ανοιχτές πωλήσεις πρέπει να δηλώνονται στην Αρχή Χρηματοπιστωτικών Αγορών και ότι οι μεγάλες θέσεις θα πρέπει να δημοσιεύονται. Οι ιδιώτες trader που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν ανοιχτές πωλήσεις θα πρέπει να ρωτήσουν τον χρηματιστή τους ποιοι τίτλοι βρίσκονται στην λεγόμενη Short List. Για την μετατροπή των πτωτικών τιμών σε κέρδη υπάρχουν και πολλά άλλα εργαλεία: εκτός από τις κλασικές ανοιχτές πωλήσεις, τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης και τα δικαιώματα προαίρεσης, μπορούν να χρησιμοποιήσουν εργαλεία μόχλευσης (πλεονέκτημα: δεν υπάρχει υποχρέωση μετέπειτα καταβολής χρημάτων) και CFDs, τα οποία καλύπτουν σχεδόν όλες τις αγορές.

Ανοδική εναντίον καθοδικής αγοράς

Πριν την χρήση των στρατηγικών των ανοιχτών πωλήσεων είναι σκόπιμο να καταλάβετε τις διαφορές μεταξύ της ανοδικής και καθοδικής αγοράς. Συνήθως υπάρχει η προκατάληψη για long τοποθετήσεις, δηλαδή οι πτώσεις των τιμών σε μια ανοδική χρηματιστηριακή αγορά αποδίδουν καλύτερα. Μια βασική στρατηγική η οποία είναι συνηθισμένη στους trader, είναι: „Buy the Dip“, δηλαδή αγοράστε στην πτώση. Αντίθετα, οι πτωτικές αγορές είναι διαφορετικές τόσο κατά τον χρόνο όσο και στην κλίμακα των τιμών. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί με ψυχολογικούς μηχανισμούς (άγχος και πανικός). Εκτός αυτού οι διακυμάνσεις είναι πιο έντονες από ότι στην ανοδική φάση. Μια καλή βοήθεια είναι οι δείκτες μεταβλητότητας, όπως VDAX ή VIX, οι οποίοι μετρούν τον φόβο των συμμετεχόντων στην αγορά. Το χαρακτηριστικό των καθοδικών αγορών είναι οι βίαιες καθοδικές μέρες και οι απότομες ανοδικές μέρες.

Στην εικόνα 2, ένα καλό παράδειγμα, η οποία δείχνει τον DAX από το 1995. Με πράσινο χρώμα μαρκαρισμένες οι μέρες με άνοδο άνω των 10%. Τα διαφορετικά χαρακτηριστικά κάνουν την επανεξέταση αναγκαία: είναι πλέον σκόπιμο να επωφεληθείτε από τις βραχυπρόθεσμες ανακάμψεις με τη χρήση των ανοιχτών πωλήσεων – σύμφωνα με το ρητό „Sell the Rally“. Τα Stops λόγω της αυξημένης μεταβλητότητας δεν θα πρέπει να είναι στενά τοποθετημένα.

Ένα απλό μέσο για την στρατηγική του short

Η τεχνική ανάλυση προσφέρει πολλές δυνατότητες για την βελτίωση της κατάλληλης χρονικής στιγμής των συναλλαγών και ιδιαίτερα της συστηματοποίησής των. Απλά αλλά και εξαιρετικά χρήσιμα εργαλεία για την αναγνώριση των ανοδικών και καθοδικών αγορών αποτελούν οι κινητοί μέσοι όροι και οι ταλαντωτές. Οι πρώτοι δείχνουν την κατεύθυνση της τάσης και οι δεύτεροι δίνουν πληροφορίες για το εάν η αγορά είναι υπέρ-αγορασμένη ή υπέρ-πουλημένη.

Η εικόνα 3 δείχνει ότι η διάσπαση του ΚΜΟ 200 ημερών είναι σημαντική προειδοποίηση. Εάν γυρίσει στη συνέχεια προς τα κάτω, τότε η αγορά βρίσκεται από τεχνικής άποψης σε καθοδική τάση. Οι ΚΜΟ μπορούν να εφαρμοστούν στο σύνολο της αγοράς προκειμένου να αντισταθμίσουν κινδύνους ή να κερδοσκοπήσουν με την συνέχιση της πτωτικής τάσης. Ως φίλτρο της τάσης κάνουν δυνατή την αποτελεσματική προβολή (Screening) των υποψήφιων χρεογράφων για short, σε μια ανοδική αγορά. Τέλος, υπάρχουν ορισμένες μετοχές ή κλάδοι που δείχνουν αδυναμία και ως εκ τούτου προσφέρουν ευκαιρίες και τη δυνατότητα διαφοροποίησης στο χαρτοφυλάκιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας του DAX.

„Sell the Rally” στην πράξη

Τη διάσπαση της ανοδική τάσης ακολουθούν συνήθως φάσεις ανάκτησης οι οποίες καταλήγουν συχνά στην περιοχή των κινητών μέσων όρων. Εκεί προσφέρονται ευκαιρίες για ανοιχτές πωλήσεις με μια ελκυστική σχέση ρίσκου/απόδοσης. Για να δείξουμε ένα απλό βασικό σύστημα, θα συνδυάσουμε σε αυτό το σημείο έναν ταλαντωτή (δείκτης σχετικής ισχύος, RSI) με τον κινητό μέσο όρο 200 ημερών, για να βρούμε τα σημεία εισόδου από την πλευρά των short seller. Η περίφημη στρατηγική „Buy The Dip“ θα τεθεί υπό εξέταση. Οι ακόλουθες προϋποθέσεις θα πρέπει να πληρούνται για μια είσοδο σε θέση short:

• Τιμή κλεισίματος κάτω από τον ΚΜΟ 200 ημερών
• Ο ΚΜΟ 200 ημερών συνεχίζει να πέφτει
• Ο δείκτης σχετική ισχύος είναι πάνω από τις 60 μονάδες
Όπως και με κάθε άλλη στρατηγική, η έξοδος είναι καθοριστική για την επιτυχία και την αποτυχία. Σε αυτό το σημείο, για την έξοδο από μια θέση short, πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω κανόνες:

• Η τιμή κλεισίματος πρέπει να είναι 10% πάνω από τον ΚΜΟ 200 ημερών ή
• Ο δείκτης σχετικής ισχύος να διασπάσει τις 20 μονάδες από κάτω προς τα πάνω

Φυσικά υπάρχουν πολλές άλλες δυνατότητες για τον καθορισμό της εξόδου, για παράδειγμα χρησιμοποιώντας τους ΚΜΟ με μικρότερες χρονικές ρυθμίσεις ή με βάση τα Trailing-Stops τα οποία βασίζονται στη μεταβλητότητα.

Η εικόνα 4 δείχνει την εξέλιξη μιας θέσης short. Στο διάγραμμα φαίνεται η καθοδική κίνηση από το έτος 2008. Αρχές του έτους υπήρξε διάσπαση του ΚΜΟ 200 ημερών και μετέπειτα έναρξη της πτωτικής τάσης. Τέλος Απριλίου έφθασε ο δείκτης σχετικής ισχύος τις 60 μονάδες και ως εκ τούτου εκπλήρωσε τις προϋποθέσεις για την είσοδο σε θέση short (κόκκινη κάθετη γραμμή). Η θέση κρατήθηκε έως αρχές Οκτώβρη και έκλεισε όταν ο RSI έφθασε το χαμηλότερο όριο.

Long και short: Οι trader χρησιμοποιούν και τις δύο επιλογές

Οι ανοιχτές πωλήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για αντιστάθμιση είτε για κερδοσκοπικούς λόγους, και παρέχουν, στην αγορά ως σύνολο, πολλά πλεονεκτήματα. Οι συμμετέχοντες στην αγορά, οι οποίοι προβαίνουν σε ανοιχτές πωλήσεις λόγω προσδοκιών για πτώση π.χ. μιας μετοχής, δίνουν στην αγορά χρήσιμες πληροφορίες εάν το χρεόγραφο είναι υπερτιμημένο. Έτσι οι Short Sellers συμβάλλουν στον καθορισμό της τιμής στην αγορά και στην ρευστότητά της– τόσο με την πώληση των χρεογράφων όσο και με την επακόλουθη κάλυψη. Η δυνατότητα «σορταρίσματος» διαφορετικών κλάδων της αγοράς είναι πολύτιμη τόσο από την σκοπιά της διαχείρισης κινδύνου όσο και από την σκοπιά της διαφοροποίησης. Τέλος, υπάρχουν σε κάθε φάση της αγοράς ορισμένοι τίτλοι, κλάδοι ή επιμέρους αγορές που προσφέρουν ευκαιρίες για σορτάρισμα και καθιστούν δυνατές διάφορες στρατηγικές όπως για παράδειγμα το Spread (περιθώριο) Trading.

Οι επενδυτές και οι trader θα πρέπει να ασχοληθούν με τις ανοιχτές πωλήσεις και να χρησιμοποιήσουν αυτό το πολύτιμο εργαλείο σε συνδυασμό με την σωστή διαχείριση κινδύνου. «