S. Goldstein: Οι καλοί επενδυτές αποδέχονται το ρίσκο
Συμβουλές σε αρχάριους για trading από έναν «γκουρού» των αγορών.
Ο Steven Goldstein είναι ένας από τους κορυφαίους εκπαιδευτές του κόσμου για traders και επενδυτές. Οι επαγγελματικές τεχνικές του και μέθοδοι έχουν βοηθήσει πολλούς επαγγελματίες επενδυτές σε τράπεζες, hedge funds, εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων και εταιρείες συναλλαγών σε ενέργεια να αυξήσουν σημαντικά την απόδοσή τους.
Πιο συγκεκριμένα, η πρωτοποριακή εργασία του στον τομέα της ανάληψης ρίσκου έχει βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να κατανοήσουν καλύτερα το σχετικό ρίσκο. Πριν από την καριέρα του ως εκπαιδευτής, ο Goldstein υπήρξε επενδυτής επί 25 έτη σε μερικές από τις κορυφαίες τράπεζες επενδύσεων του κόσμου. Σήμερα, συνδυάζει την εμπειρία του στις συναλλαγές και τις γνώσεις του για τις χρηματαγορές με το ιδιαίτερο ταλέντο του ως εκπαιδευτής.
Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το προφίλ του στη διεύθυνση www.alpharcubed.com καθώς επίσης και στο μπλογκ www.traderbehaviour.blogspot.co.uk.
TRADERS': Κύριε Goldstein, έχετε εργαστεί στον τομέα της εκτέλεσης συναλλαγών επί 25 έτη. Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους ξεκινάτε μια νέα σταδιοδρομία ως εκπαιδευτής;
Goldstein: Εμπνεύστηκα από τον εκπαιδευτή που είχε μεγάλη επιρροή στη δική μου σταδιοδρομία στις συναλλαγές. Το 2001, η Commerzbank μου έδωσε την ευκαιρία να εκπαιδευτώ από εκείνον ως μέρος ενός πιλοτικού προγράμματος. Αυτή η εκπαίδευση διαμόρφωσε τις συναλλαγές μου σε μόνιμη βάση και βελτίωνε σταθερά την απόδοσή μου. Το 2009 η καριέρα μου βρέθηκε σε σταυροδρόμι. Επέστρεψα στον εκπαιδευτή μου που θέλησε να προγραμματίσει μια συνάντηση με πελάτες. Ωστόσο, στο πλαίσιο της συζήτησης με ρώτησε εάν είχα σκεφτεί ποτέ να εργαστώ ως εκπαιδευτής. Δεν μπορούσα να βγάλω αυτή τη σκέψη απ’ το μυαλό μου και από εκείνη τη στιγμή εμπνεύστηκα από την ιδέα.
TRADERS': Αυτό θυμίζει ότι οι συναλλαγές και οι αγορές αποτελούν ένα πολύ μεγάλο πάθος. Αυτό ίσχυε πάντα για εσάς;
Goldstein: Ναι, πιστεύω ότι οι συναλλαγές και οι αγορές προσφέρουν ένα συναρπαστικό περιβάλλον εργασίας. Αλλά συναρπάζομαι από τους ανθρώπους και από όλα αυτά που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους. Οι συναλλαγές είναι μια πολύπλοκη δραστηριότητα στην οποία ο εαυτός σου αναμετράται διαρκώς με τις αγορές, αντιμετωπίζεις τις προσωπικές σου αβεβαιότητες και τελικά προσπαθείς να κερδίσεις το παιχνίδι. Στο trading, οι καλύτερες και χειρότερες πτυχές της ανθρώπινης φύσης έρχονται στο φως. Στον ενεργό χρόνο μου ως επενδυτής, είχα την αίσθηση ότι βρισκόμουν σε ένα ψυχολογικό εργαστήριο.
TRADERS': Πώς εκπαιδεύετε τους επενδυτές ώστε να πετύχουν μια καλύτερη απόδοση;
Goldstein: Πιθανώς η απάντησή μου να είναι εκείνη που περιμένετε λιγότερο από όλες. Πάνω απ’ όλα, βοηθάω τους επενδυτές να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτογνωσία και τους βοηθάω να αναπτύξουν έναν υψηλότερο βαθμό «νοημοσύνης του κινδύνου». Η αυτογνωσία είναι το κλειδί. Εάν επιτρέψεις σε κάποιον να δει τον εαυτό του πιο καθαρά και να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του σε αγχωτικές καταστάσεις, θα μπορεί βαθμιαία να λαμβάνει καλύτερες αποφάσεις και να συμπεριφέρεται με πιο κατάλληλο τρόπο. Κυνηγάω πάντα έναν συγκεκριμένο στόχο: να κάνω τους μαθητές μου «πιο ριψοκίνδυνους». Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι της άποψης ότι για να πετύχεις ως επενδυτής απαιτείται διανοητική νοημοσύνη, αλλά στην πραγματικότητα εξαρτάται από τη δυνατότητά σου να ενεργείς επιτυχώς ακόμη και σε αβέβαιες στιγμές.
Αυτό απαιτεί αρκετά διαφορετική νοοτροπία και ικανότητες από εκείνες που χρειαζόμαστε κατά κανόνα. Έχοντας εκτελέσει συναλλαγές επί πολλά έτη, πάντα σε συνεργασία με άλλους επενδυτές, και πλέον έχω συνεργαστεί με πολλούς επενδυτές και ως εκπαιδευτής, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πολλοί από τους καλύτερους επενδυτές έχουν υψηλό βαθμό αυτογνωσίας, που πλέον δε συναντάς εύκολα στο σύγχρονο κόσμο. Μαζί με έναν υψηλό βαθμό ρίσκου, αυτό αποτελεί έναν σχεδόν ακατανίκητο συνδυασμό. Στην πραγματικότητα, προσπαθώ να φέρω τους πελάτες μου σε σημείο να αντιμετωπίζουν καλύτερα τις αβεβαιότητές τους σε καθημερινή βάση παρά να τους δίνω οδηγίες. Ενεργώντας ως καθοδηγητής, ο μαθητής μπορεί να αποκτήσει καλύτερη αντίληψη της κατάστασής του, να δει τις προκλήσεις του πιο καθαρά και αντικειμενικά και να αποφασίσει ανεξάρτητα πώς θα ανταπεξέλθει σε αυτές τις προκλήσεις. Τα αποτελέσματα ήταν σε πολλές περιπτώσεις εξαιρετικά.
TRADERS': Οι επενδυτές το καταλαβαίνουν αυτό ή είναι δύσπιστοι ως προς το βαθμό στον οποίον μπορεί να τους βοηθήσει η εκπαίδευση;
Goldstein: Οι επενδυτές είναι από τη φύση τους πολύ κυνικοί και δύσπιστοι. Σε ένα επάγγελμα όπου συχνά πρέπει να δέχεσαι βαθιά χτυπήματα, μια υγιής δόση σκεπτικισμού δείχνει πολλές φορές ότι βρίσκεσαι σε επιφυλακή. Ωστόσο, εάν οι επενδυτές καταλάβουν πώς μπορεί να τους βοηθήσει η εκπαίδευση και πώς μπορεί αυτό να έχει θετική επίδραση στην απόδοσή τους, ο σκεπτικισμός περιορίζεται.
TRADERS': Τόσο οι συναλλαγές, όσο και ο αθλητισμός αποτελούν δραστηριότητες που βασίζονται στην απόδοση. Ποιοι παραλληλισμοί υπάρχουν μεταξύ των δύο;
Goldstein: Υπάρχουν ισχυρές ομοιότητες. Και τα δύο είναι δραστηριότητες στις οποίες αντιμετωπίζεις έναν εξωτερικό και έναν εσωτερικό αντίπαλο, τον εαυτό σου. Οι αθλητές των μεγάλων επιδόσεων είναι γενικά ανώτεροι από τους αντιπάλους τους επειδή έχουν καλύτερη νοοτροπία που τους φέρνει σε θέση να κερδίζουν το παιχνίδι σε νοητικό επίπεδο. Το ίδιο ισχύει και στις συναλλαγές. Πάρτε ως παράδειγμα το τέννις. Σε αυτό το σπορ, οι κορυφαίοι 100 με 300 είναι πιθανώς πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους ως προς τις δεξιότητες και την τεχνική τους κατάρτιση. Ωστόσο, οι λίγοι που βρίσκονται στην κορυφή έχουν κάτι μέσα τους που τους δίνει ένα πλεονέκτημα. Κάτι που τους καθιστά πιο ανεκτικούς και τους επιτρέπει να κάνουν τη μεγάλη διαφορά - ή να συγκρατούν και να ελέγχουν τα νεύρα τους ακριβώς τη στιγμή που χρειάζεται.
TRADERS': Θα βελτίωναν οι επενδυτές την απόδοσή τους εάν υιοθετούσαν κάτι από τους επαγγελματίες αθλητές όσον αφορά την εκπαίδευση και την προετοιμασία;
Goldstein: Σε όλα τα είδη αθλητισμού, οι ξεχωριστοί αθλητές εργάζονται συνεχώς για τη βελτιστοποίηση της διαδικασίας. Δεν μπορούν να καταστραφούν από άσχημα αποτελέσματα. Εάν συμβεί αυτό, σηκώνονται γρήγορα και στέκονται ξανά στα πόδια τους. Από την άλλη, υπάρχουν πολλοί επενδυτές που εστιάζουν πάρα πολύ στα αποτελέσματα, συχνά εις βάρος μιας καλής διαδικασίας και απολογισμού. Κρίνουν τον εαυτό τους πάντα βάσει των αποτελεσμάτων που έχουν πετύχει. Για μια στιγμή νομίζουν ότι είναι αήττητοι και μετά αφυπνίζονται πάλι και χάνουν ξαφνικά κάθε ελπίδα. Αυτό υπονομεύει την αυτοπεποίθησή τους, που αποτελεί σημαντικό κομμάτι της επιτυχίας, ακριβώς όπως στον αθλητισμό. Άρα ναι, υπάρχουν πολλά που μπορεί να μάθει κανείς από τον αθλητισμό. Αν και σπορ όπως το γκολφ, το τέννις ή η πυγμαχία – όπου ένας αθλητής ανταγωνίζεται κάποιον άλλον – συγκρίνονται πολύ καλά μεταξύ τους. Για εμένα, οι συναλλαγές μπορούν να συγκριθούν πολύ καλύτερα με τα χαρτιά, όπως το πόκερ, το μπριτζ ή το μπλακ-τζακ. Ωστόσο, χρειάζεται και λίγη τύχη καθώς στο μοίρασμα των χαρτιών υπεισέρχεται ο παράγοντας των πιθανοτήτων. Παρόλα αυτά, οι δεξιότητες αποτελούν το βασικό παράγοντα επιτυχίας.
TRADERS': Ποια ήταν τα βασικά εμπόδια στην επιτυχία σας ως επενδυτής στις αγορές;
Goldstein: Οι προκλήσεις είναι διαφορετικές για κάθε άτομο. Στην περίπτωσή μου, δεν είχε να κάνει τόσο πολύ με τις ορθές εκτελέσεις συναλλαγών. Είχα μια καλή στρατηγική στην επιλογή των συναλλαγών μου επειδή ήμουν πολύ αναλυτικός και με τα χρόνια τελειοποίησα αυτή την προσέγγιση. Είχε μάλλον να κάνει με το να βγάλω όλα αυτά τα χρήματα πολλαπλασιάζοντας τις καλές συναλλαγές και ελαχιστοποιώντας τις απώλειες στις περιπτώσεις που οι αγορές δεν είχαν την αναμενόμενη συμπεριφορά. Άρα, για μένα ήταν σημαντικό να εκμεταλλεύομαι την ευκαιρία για να κερδίζω ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να έχω καθαρά κέρδη. Φυσικά, δεν ήταν εύκολο και ήθελε μακροχρόνια προσπάθεια. Όταν στο παιχνίδι υπήρχε μεγάλο ρίσκο, αγχωνόμουν υπερβολικά και οι φόβοι μου υπερτερούσαν της στρατηγικής μου. Και εάν υπήρχε πολύ μικρό ρίσκο στο παιχνίδι, δεν εκμεταλλευόμουν καθόλου αυτή τη δυναμική. Αυτό παρουσιάζει μερικά από τα διλήμματα που αντιμετωπίζουμε ως επενδυτές, τα οποία αποτελούν μέρος της έννοιας της νοημοσύνης του κινδύνου. Ως επενδυτές, δε λύνουμε προβλήματα αλλά διαχειριζόμαστε μια ατελείωτη σειρά διλημμάτων.
TRADERS': Έχετε ένα παράδειγμα;
Goldstein: Ας πάρουμε ένα πρόσφατο παράδειγμα από τις συναλλαγές μου. Αν και επίσημα δεν είμαι πλέον επενδυτής/trader, συνεχίζω να εκτελώ συναλλαγές με τον προσωπικό μου λογαριασμό. Σε παλαιότερο trade, αποφάσισα να πραγματοποιήσω ένα κέρδος σε μια συναλλαγή αγοράς στο USD / JPY, το οποίο κατείχα από το πρωί της αμερικανικής προεδρικής εκλογής και το οποίο είχε ανέβει από το 102,60 στο 111,00. Μέχρι τότε, το δίλημμα ήταν διαρκές: έπρεπε να διατηρήσω τη θέση, να την κλείσω, να κατοχυρώσω το κέρδος, να διευρύνω τη θέση, να πουλήσω και να αγοράσω ξανά αργότερα σε χαμηλότερη τιμή ή να πουλήσω πριν από την αντίσταση και να αγοράσω ξανά σε περίπτωση ανόδου της τιμής (το οποίο εν τω μεταξύ είχα ήδη κάνει μια φορά); Στο τέλος, κράτησα τη συναλλαγή μέχρι την τιμή των 111,00 και η κατοχύρωση κέρδους έμοιαζε να είναι καλή απόφαση. Αλλά μέσα σε μόλις δύο ημέρες η τιμή ανήλθε στις 113,00. Ξαφνικά, μια καλή συναλλαγή δεν έμοιαζε και τόσο καλή. Έκανα τη σκέψη να πραγματοποιήσω νέα είσοδο. Η λογική για αυτό έλεγε: η τιμή μπορεί να ανέβει στις 120 στις επόμενες εβδομάδες. Πόσες ευκαιρίες θα έχανα τότε…; Αλλά τι θα γίνει αν αγοράσω και πάλι τη θέση, σημειωθεί υψηλό και μετά υποχωρήσει; Αυτά δεν είναι προβλήματα αλλά πραγματικά διλήμματα. Στα προβλήματα υπάρχει απάντηση που θεωρητικά μπορεί να δοθεί εκ των προτέρων. Αλλά εδώ ήταν απλά αδύνατον να δώσω απάντηση εκ των προτέρων. Μόνο εάν είχε συμβεί θα ήξερα ποια απόφαση θα ήταν σωστή. Επομένως, αυτό είναι ένα δίλημμα. Και αυτό ακριβώς είναι οι εκτελέσεις συναλλαγών (όπως και κάθε μορφή επένδυσης): μια σειρά ατελείωτων διλημμάτων. Αυτό πρέπει να το αντιμετωπίσεις.
TRADERS': Ποια προσέγγιση ακολουθείτε στις εκτελέσεις συναλλαγών;
Goldstein: Αυτό που κάνω αυτήν την περίοδο είναι ένα χόμπι. Το μέγεθος θέσης μου είναι πάρα πολύ μικρό για να με απασχολεί ιδιαίτερα. Αν και αναλαμβάνω μεγάλο ρίσκο, το απολαμβάνω παράλληλα. Ωστόσο, κατά παράδοξο τρόπο, τώρα έχω καλύτερες αποδόσεις, επειδή δεν νιώθω την πίεση ότι πρέπει να βγάλω χρήματα με τις συναλλαγές μου, όπως την ένιωθα στο παρελθόν που ήταν η κύρια απασχόλησή μου. Στην πράξη, χρησιμοποιώ μια πολύ απλή προσέγγιση. Η διαχείριση χρημάτων μου λέει αρχικά ποια μέγιστη απώλεια μπορώ να αντέξω οικονομικά. Το μέγεθος θέσης καθορίζεται ανάλογα με το επίπεδο στοπ που επιλέγω. Η τελική απόφαση βασίζεται στη συνέχεια στους ακόλουθους τρεις παράγοντες:
1. Νιώθω ότι η συναλλαγή είναι κατάλληλη;
2. Είναι κατάλληλη η αναλογία ρίσκου/ανταμοιβής (CRV);
3. Έχω μια πειστική ιδέα;
Αυτό μπορεί να βασιστεί στη θεμελιώδη ανάλυση, την τεχνικά ανάλυση ή/και το συναίσθημα. Η συναλλαγή μπορεί επίσης να προκύψει από το πουθενά, αλλά ως κανόνα εξετάζω για κάποιο διάστημα την αγορά - ψάχνοντας πάντα για μια πιθανή είσοδο. Λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών μου και της επαγγελματικής κατάστασης, το χρονικό πλαίσιο είναι πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με πριν και συχνά περιλαμβάνει αρκετές εβδομάδες, μερικές φορές ακόμη και μήνες.
TRADERS': Μια συγκεκριμένη ιδέα που έχετε ήδη αναφέρει είναι η έννοια της νοημοσύνης του κινδύνου. Μπορείτε παρακαλώ να μας την περιγράψετε;
Goldstein: Η νοημοσύνη του κινδύνου είναι μια ιδέα που συνάντησα τυχαία για πρώτη φορά διαβάζοντας ένα βιβλίο του Dylan Evans, βρετανού επιστήμονα και φιλόσοφου. Στο βιβλίο με τίτλο «Risk Intelligence: How to Live with Uncertainty», περιγράφει την έννοιά του. Συνδύασε απλά πολλά πράγματα για τα οποία είχα ήδη σκεφτεί και είχα γράψει. Εν ολίγοις, ήταν ένα βιβλίο που θα ήθελα να είχα γράψει ο ίδιος. Το βιβλίο και η έννοια δεν έχουν να κάνουν με τις συναλλαγές ή τις επενδύσεις, αλλά με το πώς λαμβάνουν οι άνθρωποι γενικά τις αποφάσεις τους όταν πρέπει να ζουν με κάποιο βαθμό αβεβαιότητας - με άλλα λόγια, σε τομείς όπως η ιατρική, η μεταφορά ή η προσωπική ασφάλεια, όπου οι κακές αποφάσεις και η έλλειψη κάποιας κατανόησης του κινδύνου για την ανθρώπινη ζωή μπορεί να κοστίσουν ακριβά. Πήρα αυτήν την έννοια και την μετέφερα στις συναλλαγές και τις επενδύσεις. Ο μεγαλύτερος βαθμός νοημοσύνης του κινδύνου είναι ακριβώς αυτό που διακρίνει τους μεγάλους από όλους τους υπόλοιπους.
Οι Ray Dalio, Warren Buffett, Paul Tudor Jones, George Soros, Alan Howard και πολλοί ακόμη διαθέτουν ισχυρότερη νοημοσύνη του κινδύνου. Ο Warren Buffett δήλωσε κάποτε ότι «τα χρήματα δεν είναι ένα παιχνίδι στο οποίο κάποιος με δείκτη νοημοσύνης 160 νικάει κάποιον με δείκτη νοημοσύνης 130, επειδή δεν είναι κάτι τόσο απαιτητικό όπως η κβαντική φυσική.» Αυτή η φράση συνοψίζει πολύ ωραία τι συνιστά τη νοημοσύνη του κινδύνου. Είναι ένα πολύ ανθρώπινο χαρακτηριστικό, το οποίο έχει πολλά κοινά με τη συναισθηματική νοημοσύνη. Με άλλα λόγια, μπορεί κάποιος να έχει πολύ υψηλή διανοητική νοημοσύνη και, συγχρόνως, να έχει σχετικά χαμηλή νοημοσύνη του κινδύνου. Πάρτε, για παράδειγμα, τις μεγαλοφυΐες πίσω από την εταιρεία LTCM. Αυτή ήταν μια ομάδα από νομπελίστες με ιδιαίτερα υψηλούς δείκτες νοημοσύνης, αλλά δίχως νοημοσύνη του κινδύνου. Αυτό ήταν το μοιραίο λάθος.
TRADERS': Πώς αναπτύσσουν οι επενδυτές μια νοημοσύνη κινδύνου; Και γιατί κάποιοι το πετυχαίνουν κι άλλοι όχι;
Goldstein: Πιστεύω ότι η νοημοσύνη του κινδύνου είναι κάτι που πρέπει να αποκτάται μέσω της εμπειρίας, η οποία υποστηρίζεται από τη μελέτη, την εφαρμογή και τη μη γραμμική εκμάθηση. Ο Dylan Evans εστίασε στη δυνατότητα δημιουργίας καλύτερων προβλέψεων για τις πιθανότητες. Στο βιβλίο του γράφει για το πώς οι άνθρωποι τελειοποιούν τις δεξιότητές τους και χρησιμοποιούν μεθόδους ή τεχνικές για να βελτιωθούν. Ωστόσο, είμαι της άποψης ότι δεν είναι μόνο αυτό. Πρέπει να ληφθούν υπόψη οι αναλυτικές πρακτικές που υπερβαίνουν τη μονοδιάστατη ανάλυση και λαμβάνουν υπόψη και μη συμβατικές αναλυτικές μεθόδους. Επιπλέον, πρέπει να κατανοήσεις τον εαυτό σου, να δημιουργήσεις το δικό σου βαρόμετρο κινδύνου και να εξασφαλίσεις ότι το αντίστοιχο ύφος εκτέλεσης συναλλαγών και η προσέγγιση ταιριάζουν στην προσωπικότητά σου. Είναι επίσης σημαντικό να ξέρεις πού έχεις ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και πού όχι. Εάν κάνεις παιχνίδι εκεί όπου δεν έχεις κανένα πλεονέκτημα, ανταγωνίζεσαι άλλους που έχουν πλεονέκτημα. Αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο για εκείνους που προσπαθούν πάντα να αφήσουν το συναίσθημα στην άκρη. Αλλά αυτό ακριβώς είναι το θέμα, να μην κρύβεις τα συναισθήματα κι αυτό είναι κάτι που πολλοί από τους καλύτερους επενδυτές μπορούν να κάνουν.
Πρέπει να μάθεις να χάνεις καλύτερα από τους άλλους και να αντιμετωπίζεις τις απώλειες. Είναι επίσης απαραίτητο να αναπτύσσεται μια ισχυρή διαχείριση κινδύνου και χρημάτων που είναι σύμφωνη με την προσωπική ανοχή απώλειας και βοηθά στη διαμόρφωση μιας κατάλληλης θέσης. Τελικά, ωστόσο, είναι θέμα ανάπτυξης της δυνατότητας να αντέχεις σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης αβεβαιότητας και να λαμβάνεις καλές αποφάσεις.
TRADERS': Μόλις ο επενδυτής αναπτύξει τη νοημοσύνη του κινδύνου του, πρέπει να αναπτύξει δεξιότητες για μια ζωή ή πρέπει να εργάζεται διαρκώς πάνω στη νοημοσύνη του κινδύνου για να τη διατηρήσει;
Goldstein: Και τα δύο είναι σωστά. Θα έλεγα ότι ενδεχομένως δεν ξεχνάς αυτήν την ικανότητα, αλλά πρέπει διαρκώς να εργάζεσαι για αυτήν. Ένα υψηλό επίπεδο νοημοσύνης κινδύνου δεν εγγυάται από μόνο του την επιτυχία. Οι επιτυχείς συναλλαγές απαιτούν πολύ σκληρή δουλειά και ικανότητες. Στην περίπτωση της νοημοσύνης του κινδύνου, πρέπει επίσης να υιοθετήσεις μια ιδιαίτερη φιλοσοφία που να είναι κατάλληλη για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ένας επενδυτής. Η δυσκολία, που καθορίζει πρώτιστα τη συμπεριφορά μας, είναι να βρίσκεις απαντήσεις και λύσεις, να λύνεις προβλήματα και να μειώνεις τις αβεβαιότητες. Για πολλές καταστάσεις και προκλήσεις αυτό είναι αρμόζον, αλλά οι συναλλαγές μπορούν να είναι πολύ απελευθερωτικές και να δέχεσαι εύκολα ότι δεν ξέρεις την απάντηση και δέχεσαι πρόθυμα την αβεβαιότητα. Έτσι είναι δυνατό να αντιδράσεις καλύτερα και να λάβεις πολύ καλές αποφάσεις.
TRADERS': Μπορείτε να συστήσετε ορισμένα εργαλεία που επιτρέπουν στους επενδυτές να αντιμετωπίζουν καλύτερα τους κινδύνους και τις αβεβαιότητες και, συγχρόνως, να είναι σε θέση να μην χάνουν την ηρεμία τους στην ένταση της στιγμής;
Goldstein: Δεν υπάρχουν απλές λύσεις, αλλά υπάρχουν πολλά μικρά βήματα που μπορούν να βοηθήσουν. Οι περισσότεροι επενδυτές δεν σκέφτονται τη δουλειά και τις μεθόδους τους. Όταν ρωτάω επενδυτές εάν διατηρούν ημερολόγιο συναλλαγών, πολλοί λένε ναι, αλλά το χρησιμοποιούν σπάνια. Το μεγαλύτερο λάθος, εντούτοις, είναι ότι δεν έχουν τη διάθεση να κοιτάξουν τα ημερολόγιά τους. Χρησιμοποιώντας ένα καλά οργανωμένο ημερολόγιο συναλλαγών, μπορείς να διακρίνεις τα μοτίβα της συμπεριφοράς σου και τα τυφλά σημεία.
Επιπλέον, υπάρχουν μερικές ακόμη χρήσιμες διαδικασίες. Ένα pre-mortem αποτελεί ένα άριστο παράδειγμα. Συγχρόνως, το πιθανό αποτέλεσμα εμφανίζεται σαν να έχει αποτύχει. Κατά συνέπεια, μπορεί κάποιος να αναλύσει την πλασματική αποτυχία στα ουσιαστικά συστατικά της, όπου μπορεί να αποβάλει τις κακές ή κακώς δομημένες ιδέες. Επίσης, συμβουλεύω σε όλους να βρουν και να δοκιμάσουν μεθόδους που θα τους βοηθήσουν να παραμείνουν στο παιχνίδι και να απομακρυνθούν προσωρινά από την όλη διαδικασία. Απαιτείται προσοχή κι εγώ κάνω πρακτική με μερικούς μαθητές. Πολλές εταιρείες προσφέρουν πλέον προσοχή στους υπαλλήλους τους. Επιπλέον, σας συστήνω να κάνετε διαλείμματα για τρέξιμο, για περιπάτους ή για να πάτε στο γυμναστήριο. Επιτρέψτε στο μυαλό σας να αδειάσει από τις εικόνες της οθόνης. Όλες αυτές είναι καλές συμβουλές, αλλά τίποτα δεν είναι καλύτερο από την εκπαίδευση. Αυτή είναι με διαφορά η αποτελεσματικότερη διαδικασία ανάπτυξης που υπάρχει.
TRADERS': Στις αγορές και στις συναλλαγές είναι πολύ σημαντικό να αναπτύσσονται αναλογίες και σημεία αναφοράς για καλά σενάρια χωρίς να νιώθουμε ανίσχυροι ή εξαρτώμενοι από το έλεος της αγοράς. Ποια είναι η αξία της τεχνικής και της θεμελιώδους ανάλυσης;
Goldstein: Και η τεχνική αλλά και η θεμελιώδης ανάλυση είναι χρήσιμες. Πολλοί επενδυτές χρησιμοποιούν είτε τη μία από τις δύο είτε και τις δύο, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που χρησιμοποιούν αρκετά διαφορετική και μη συμβατική ανάλυση. Πιστεύω ότι στις συναλλαγές μια σαφής έννοια είναι απαραίτητη. Οι άνθρωποι βλέπουν τις αγορές με αρκετά διαφορετικούς τρόπους, αλλά χωρίς μια καλή έννοια, είναι σα να βρίσκεσαι στο σκοτάδι. Όταν εκτελώ συναλλαγές, πρέπει να συνδυάζω μια πειστική έννοια με μια ισχυρή διαχείριση κινδύνου και χρημάτων. Χωρίς αυτά, έχεις ήδη χάσει. Επ' ευκαιρία, η έννοια δεν είναι απαραίτητο να είναι σωστή. Εάν είναι λανθασμένη, μπορεί να έχει τεράστια αξία για τον επενδυτή: δεδομένα και ιδέες.
TRADERS': Ποια εργαλεία έχετε χρησιμοποιήσει στις συναλλαγές σας και γιατί;
Goldstein: Ενδιαφέρθηκα κυρίως για την τεχνική ανάλυση, επειδή ταιριάζει στην προσωπικότητά μου. Ήμουν τακτικός επενδυτής και η τεχνική ανάλυση και οι συναλλαγές με βάση την τιμή μου έδωσαν διαφορετικούς τρόπους για εισόδους και εξόδους και τρόπους εξερεύνησης των υποκείμενων χαρακτηριστικών ή των χαρακτηριστικών της αγοράς. Συγχρόνως, μου δόθηκε μια επαγγελματική οδηγία για την αναλογία πιθανότητας/ρίσκου (CRV) μιας συναλλαγής, το οποίο ήταν πολύ σημαντικό για εμένα. Αλλά δεν αγνόησα τα θεμελιώδη και πάντα προσπαθούσα να κατανοήσω ολόκληρη την αγορά. Για τη λήψη των αποφάσεών μου, ωστόσο, δεν ήταν αποφασιστικά, αλλά μάλλον μέρος της διαδικασίας.
TRADERS': Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλά αμφισβητούμενα άρθρα σχετικά με την ψυχολογία κατά τις εκτελέσεις συναλλαγών. Ποιες έννοιες θα έπρεπε να εξετάζουν οι επενδυτές κατά την άποψή σας;
Goldstein: Το 99 τοις εκατό όσων γράφονται στο διαδίκτυο για την ψυχολογία κατά την εκτέλεση συναλλαγών είναι απλά αηδίες. Πρόκειται απλά για ανούσιο μάρκετινγκ από άτομα που δεν έχουν εκτελέσει ούτε μια συναλλαγή στη ζωή τους. Υπάρχουν στερεοτυπικά σχόλια όπως «χρειαζόσαστε περισσότερη αυτοπειθαρχία,» «πρέπει να μάθετε να έχετε περισσότερη υπομονή,» «αφήστε τα κέρδη σας να τρέχουν» και τα λοιπά. Είναι σα να λες σε έναν ποδοσφαιριστή: «Προσπάθησε απλά να σημειώσεις περισσότερα γκολ από τον αντίπαλο!» Κατά τη γνώμη μου, η ψυχολογία κατά τις εκτελέσεις συναλλαγών έχει σημασία, αλλά μόνο το να μάθεις κάτι για αυτήν δεν προσφέρει ουσιαστικό όφελος. Μόνο ό,τι μαθαίνεις για τη δική σου ψυχολογία και μετά εμβαθύνεις σε αυτό σε ένα επικίνδυνο περιβάλλον είναι πράγματι πολύτιμο. Ποιος είναι ο λόγος για πανικό αν είχες ήδη προγραμματίσει να διατηρήσεις τη θέση; Γιατί συμπεριφέρεσαι συχνά αναποτελεσματικά όταν ξέρεις ότι δεν θα έπρεπε να το κάνεις;
Πώς μπορεί κάποιος να διατηρήσει τον έλεγχο του εγώ του; Πού είναι το ψυχολογικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημά μου; Από καμία μεμονωμένη μελέτη του ρόλου της ψυχολογίας στις εκτελέσεις συναλλαγών ή στις οικονομικές επενδύσεις δεν θα έπρεπε να λείπει το προσωπικό στοιχείο - και αυτό ισχύει και για τα καλύτερα βιβλία. Συστήνω βιογραφικά βιβλία όπως το θρυλικό «Reminiscences of a Stock Operator» και η σειρά «Market Wizards». Το 2015 κυκλοφόρησε ένα σπουδαίο βιβλίο: «Momo Traders» του Brady Dahl. Συστήνω επίσης τα βιβλία του Mark Douglas όπου εξετάζει δραστηριότητες εκτέλεσης συναλλαγών και τις συνδέει με την ψυχολογία κατά τις εκτελέσεις συναλλαγών. Επιπλέον, υπάρχουν μερικά άριστα βιβλία αυτοβοήθειας που μπορούν να είναι χρήσιμα.
TRADERS': Οι επενδυτές πάντα μαθαίνουν από τα λάθη. Αλλά γιατί οι περισσότεροι από εμάς ανησυχούμε ακόμα ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε λάθη;
Goldstein: Μετράμε τον εαυτό μας πάντα βάσει της δυτικής έννοιας της τελειότητας και της γνώσης. Φυσικά, αυτός ο τρόπος σκέψης αποτελεί εμπόδιο. Είναι στην ανθρώπινη φύση να έχουμε υπερβολική αυτοπεποίθηση όταν πιστεύουμε ότι έχουμε δίκιο και, αντιθέτως, ελάχιστη αυτοπεποίθηση όταν αισθανόμαστε επισφαλείς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον συχνά διατηρούμε θέσεις για πολύ μεγάλα διαστήματα ή με πολύ μεγάλο μέγεθος θέσης όταν έχουμε υπερβολική αυτοπεποίθηση. Αυτές οι συναλλαγές έχουν συνήθως μια σχετικά κακή αναλογία πιθανότητας/ρίσκου. Και αντίστροφα, μπορεί κάποιες φορές να έχουμε κάτι άριστο όταν τα μεγέθη θέσης μας είναι μικρά, επειδή αισθανόμαστε επισφαλείς για μια συναλλαγή και έχουμε χαμηλή αυτοπεποίθηση.
TRADERS’: Όταν κάποιος σκέφτεται όλα τα προβλήματα στις διακριτές συναλλαγές που προκύπτουν από την ιδιαίτερη συμπεριφορά των ανθρώπων, μήπως δεν θα πρέπει οι επενδυτές να επιλέγουν τα αυτοματοποιημένα συστήματα;
Goldstein: Οι αυτοματοποιημένες συναλλαγές είναι απλά ένας διαφορετικός τρόπος εκτέλεσης συναλλαγών - μια εναλλακτική προσέγγιση, αλλά όχι απαραίτητα μια που αντικαθιστά άλλη. Ακόμη και οι επενδυτές που χρησιμοποιούν τα αυτοματοποιημένα συστήματα μπορούν ακόμα να έχουν προβλήματα με τη συμπεριφορά τους. Αυτό μπορεί να φαίνεται παράδοξο.
Ωστόσο, κάθε αυτοματοποίηση μεταφέρει απλά την κρίση του μεμονωμένου ατόμου και τη λήψη των αποφάσεών του σε μια άλλη θέση στη διαδικασία. Προβλήματα όπως η δυσκολία στη βελτιστοποίηση του συστήματος, η διαχείριση κινδύνου, η αύξηση του ρίσκου ή το ασυμβίβαστο μεταξύ της προσωπικότητας του επενδυτή και του σχεδιασμού του συστήματος δημιουργούνται κι εδώ. Δεν είναι ασυνήθιστο να εντοπίζονται μεγαλύτερα μειονεκτήματα σε σχέση με τις διακριτές συναλλαγές. Υπάρχει ακόμα μια πτυχή που πρέπει να εξετάσουμε: Είναι αυτός ο τύπος εκτέλεσης συναλλαγών κατάλληλος για την προσωπικότητά σας; Εάν όχι, είτε θα χάσετε σύντομα την εμπιστοσύνη σας στο σύστημα, είτε θα πάψετε να είστε ενθουσιώδεις για αυτό. Και στις δύο περιπτώσεις, μπορεί να γοητευτείτε και πάλι από τις διακριτές συναλλαγές. Στο τέλος, κάθεστε μεταξύ δύο καρεκλών με δύο χειρότερες εκδόσεις και των δύο προσεγγίσεων.
TRADERS': Τι θα συστήνατε στους αρχαρίους;
Goldstein: Οι αρχάριοι χρειάζονται έναν έλεγχο πραγματικότητας. Λέω σε όλους ότι οι πιθανότητες να πετύχουν ως επενδυτές που θα μπορούν να ζήσουν καλά από τις συναλλαγές τους είναι πολύ μικρότερες από ό,τι μπορούν να φανταστούν. Εντούτοις, οι αρχάριοι τείνουν να έχουν την αποκαλούμενη επίδραση Dunning-Kruger (διάγραμμα 3). Πρόκειται για μια μια χαρακτηριστική ανθρώπινη συμπεριφορά στην οποία κάποιος γνωρίζει κάτι καινούριο και υπερεκτιμά την πιθανότητα της επιτυχίας του. Αυτό πρέπει να το θυμόμαστε πάντα. Επιπλέον, θα συμβούλευα τους αρχαρίους:
1. Βουτήξτε απλά στο νερό – σύμφωνα με το ρητό «μαθαίνω στην πράξη». Οι εκτελέσεις συναλλαγών δεν μαθαίνονται εύκολα από βιβλία. Δεν μπορείς να κολυμπήσεις μόνο επειδή διάβασες τον τρόπο σε ένα βιβλίο.
2. Παραμείνετε πολύ περισσότερο στα ρηχά. Μπορεί εύκολα να παραπλανηθείτε από τις συμπτώσεις. Χρησιμοποιήστε ένα πολύ μικρότερο μέγεθος θέσης απ' ότι σχεδιάσατε αρχικά και συνεχίστε να συναλλάσσεστε επιφυλακτικά για όσο καιρό μαθαίνετε ακόμα.
3. Βρείτε έναν ή περισσότερους μέντορες. Δεν μπορώ να τονίσω πόσο σημαντικό είναι αυτό. Τα τελευταία χρόνια στην αγορά υπάρχουν μερικές άριστες σειρές μαθημάτων για αρχαρίους. Αλλά μην επιλέξετε εκείνες που είναι δωρεάν. Εάν μια τέτοια σειρά μαθημάτων αξίζει, θα αξίζει και κάποιο τίμημα. Και όταν ξοδεύετε χρήματα σε αυτό, σιγουρευτείτε ότι σας φροντίζουν καλά κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Εδώ επιτρέπεται κάποια διαφήμιση για τη Carol Harmer, η οποία, υπό το όνομα Charmer Trading, προσφέρει μια εξαιρετική σειρά μαθημάτων για αρχαρίους. Οι επενδυτές απαντούν στα συναισθήματά τους. Ό,τι δεν γνωρίζουν για τις συναλλαγές, δεν χρειάζεται να το γνωρίζετε κι εσείς. Η εκπαίδευση που προσφέρεται από εμένα δεν είναι στην πραγματικότητα για επενδυτές που βρίσκονται στα πρώτα τους βήματα. Υπάρχουν ήδη μερικοί νέοι επενδυτές που θέλουν να τους εκπαιδεύσω στο ξεκίνημα της καριέρας τους, αλλά πρέπει να τους αποκλείσω.
Αλλά όχι δίχως να τους συμβουλέψω να λερώσουν πρώτα τα χέρια τους, να ματώσουν, να ανακαλύψουν τις σωστές στρατηγικές για εκείνους και ότι είναι αποτελεσματικό. Εάν μετά από μερικά χρόνια παραμένουν στο επάγγελμα, τότε μπορούν να απευθυνθούν ξανά σε εμένα.
4. Πρέπει να είστε ενήμεροι για τις αγορές - όσο πιο λεπτομερώς γίνεται. Δεν είναι μόνο η πορεία, αλλά και οι θεμελιώδεις οδηγοί. Εάν περιλαμβάνονται επιτόκια/συναλλάγματα, θα πρέπει να μάθετε για τα μέτρα των κεντρικών τραπεζών στον τομέα της καθημερινής ρευστότητας. Όσον αφορά την ενέργεια/πρώτες ύλες, μπορείτε να μάθετε τα πάντα για τις δραστηριότητες των παραγωγών/προμηθευτών και πού βρίσκεται η ζήτηση. Εάν συναλλάσσεστε μετοχές, εξοικειωθείτε με τις πρακτικές μερισμάτων και τις εταιρείες στους τομείς/μετοχές που συναλλάσσεστε κοκ. Πάρα πολλοί άνθρωποι κάνουν τις αναλύσεις τους σε αποκλεισμένο περιβάλλον και απέχουν πολύ από τους πραγματικούς οδηγούς των αγορών.
5. Οι συναλλαγές δεν περιλαμβάνουν μόνο την ανάλυση και την εκτέλεσή τους, αλλά και τη διαχείριση κινδύνου και χρημάτων, αυτογνωσία και διαχείριση του εαυτού και των συναλλαγών. Η ανάπτυξη μιας κατάλληλης συμπεριφοράς είναι ιδιαίτερα σημαντική.
6. Και στο τέλος, το δυσκολότερο απ’ όλα: να γίνετε καλοί ηττημένοι! Αυτό πρέπει να είναι το καλύτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα εκείνων που έχουν εξαιρετικά υψηλή νοημοσύνη κινδύνου. Κάθε μέρος της ύπαρξής σας αναστατώνει αυτή την ικανότητα: το μυαλό σας, τα συναισθήματα, τα «νευροχημικά» που διαπερνούν το σώμα σας, ο αυτοσεβασμός σας και προ πάντων το εγώ σας, όλα αυτά θα σταθούν εμπόδιο στην ανάπτυξη αυτής της ικανότητας. Να μην ντρέπεστε όταν σημειώνετε κάποια απώλεια. Μπορώ να σας πω ένα πράγμα: εάν δεν αναπτύξετε αυτή την ικανότητα, δεν θα ανταγωνιστείτε ποτέ τους κορυφαίους επενδυτές.
ΤRADERS': Πρέπει οι αρχάριοι να κάνουν οι ίδιοι τα περισσότερα λάθη; Ποια λάθη μπορούν να αποφευχθούν στο διάστημα που κάποιος μαθαίνει και βελτιώνεται;
Goldstein: Λάθη θα γίνουν σίγουρα, αυτό είναι αναμφισβήτητο. Και αυτό ισχύει για όλους τους επενδυτές - ακόμη και εκείνους που έχουν ήδη μια μακροχρόνια σταδιοδρομία. Όπως ανέφερα νωρίτερα, εδώ έχουμε να κάνουμε με ακραία πολυπλοκότητα και με ογκώδη αβεβαιότητα, όπου δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τα αποτελέσματα. Σε αυτό το πλαίσιο, ό,τι κάνεις με έναν ιδιαίτερο τρόπο μπορεί να κριθεί ως λάθος, ειδικά όταν εστιάζουμε στη γνώση, την τελειότητα και την υποτιθέμενη ανωτερότητα του ανθρώπινου μυαλού. Έκανα λάθος με τη συναλλαγή που ανέφερα στην αρχή όταν πούλησα τη συναλλαγή μου στο USD / JPY στo 111,00 και μετά από δυο μέρες σημείωσε πολύ υψηλότερο; Εκ των υστέρων, θα μπορούσες να πεις ναι, αλλά είναι αλήθεια ότι με αυτή τη συναλλαγή κέρδισα πάνω από 800 μονάδες και γι’ αυτό θεωρείται επιτυχής. Ποτέ κανείς δεν πραγματοποιεί έξοδο στα υψηλά και είσοδο στα χαμηλά. Επομένως, πρέπει πάντα να αξιολογείτε τη συναλλαγή σας βάσει των διαθέσιμων πληροφοριών κατά την διάρκεια της απόφασης.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε από τον Marko Gränitz.